Ons geld circuleert, dat houdt de economie draaiend en banken vervullen daarbij een spilfunctie. Ze zorgen dat transacties en betalingen uitgevoerd kunnen worden. Banken hebben daarnaast nóg een belangrijke rol, namelijk het financiële systeem beschermen tegen financieel-economische criminaliteit, bijvoorbeeld witwassen. Banken zijn daarom streng ‘aan de poort’ van dat systeem. Ze moeten zorgvuldig nagaan met wie zij zaken doen en wat hun klanten vervolgens doen. Ze hebben de rol als poortwachter, maar wat betekent dat voor u, voor de banken zelf en voor onze samenleving? Waarom vraagt de bank zo veel gegevens op? Waarom kan het lang duren voordat een bankrekening geopend kan worden? Logische vragen, want een bankrekening is belangrijk – zo niet onmisbaar – om mee te kunnen draaien in de maatschappij.
Criminelen en hun organisaties willen een bankrekening en van bankdiensten gebruik kunnen maken, zij willen ook toegang tot het financiële stelsel, opdat ze hun geld uit criminele activiteiten, zoals mensenhandel, fraude en drugshandel, kunnen ‘witwassen’. Bekend zijn de voorbeelden voor de aankoop van vastgoed, grond of bedrijven. Daarnaast kunnen via een bankrekening criminelen ook betalingen doen om terrorisme te financieren. Of constructies opzetten om belasting te ontduiken. Banken zijn verplicht om dat zoveel mogelijk te voorkomen.
Wat betekent poortwachter?
Banken geven toegang tot het financiële systeem. Want niet de klant, maar de bank opent immers de bankrekening voor de klant. Banken zijn dus verantwoordelijk, ze zijn als het ware de poortwachter. Banken nemen hun rol als poortwachter serieus, vanuit hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Maar niet alleen dat, ze zijn het ook verplicht, want de samenleving moet kunnen vertrouwen op een integer financieel systeem. Vandaar de strenge nationale en Europese wetgeving die van financiële instellingen vereist dat ze actief zijn in het voorkomen van misbruiken van het financiële systeem. In het geval ze dat volgens de toezichthouders niet voldoende doen, dan volgen boetes, waarvan de voorbeelden bekend zijn.
Wat moeten de banken doen?
Banken moeten op de eerste plaats zorgvuldig nagaan aan wie ze toegang verlenen en daarbij vaststellen of de persoon echt is wie hij of zij zegt te zijn, via controle met identiteitsgegevens. De bank kan ook vragen stellen waarom u een rekening wilt openen. Met de informatie die zij dan verkrijgt, maakt de bank een specifiek klantprofiel, waarmee de bank kan nagaan of de transacties passend zijn. De bank maakt ook een risicoanalyse, waarbij het risico op witwassen en terrorismefinanciering kan worden ingeschat. In het geval u eenmaal klant bent dan moeten banken alert zijn op verdachte transacties en acties, waarbij ongebruikelijke transacties gemeld moeten worden aan de Financial Intelligence Unit.
De banken beseffen dat hun rol als poortwachter een grote en soms ongewenste impact kan hebben op klanten. Vooral ondernemers ervaren dat het lang(er) duurt voordat zij een bankrekening krijgen, waarbij zij soms helemaal niet in aanmerking komen. Bepaalde groepen, zoals handelaren in tweedehands auto’s hebben het daarbij moeilijk. Deze diepgravende klantonderzoeken kunnen leiden tot flinke administratieve lasten bij klanten. In het ergste geval, bij vermoedens van onwenselijke activiteiten of verhoogde risico’s daartoe, wordt de bank zelfs gedwongen om de dienstverlening aan een klant stop te zetten.
Strenge integriteitswet- en regelgeving maakt dat banken hun rol als poortwachter strikter moeten uitvoeren. Ze kunnen minder ‘integriteitsrisico’ nemen. Vanwege de grote impact op zakelijke klanten, onderzoeken banken nu de omvang, oorzaken en mogelijke oplossingsrichtingen. De sector heeft hierover contact met publieke partners en andere belanghebbende partijen. Want een echte oplossing komt er alleen via een gezamenlijke aanpak. Zodat we als samenleving een goede balans vinden tussen enerzijds een goede en adequate bescherming en bewaking van de integriteit van het financiële stelsel. En anderzijds een toegankelijk financieel stelsel, dat ondernemerschap aanmoedigt en economische activiteit aanjaagt.
Deze bovenstaande tekst is samengesteld in afstemming met de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). De voorzitter van de NVB Medy van de Laan (zie foto hierboven) zal op 16 juni aanstaande bij het netwerkdiner van het Risk & Compliance Jaarcongres spreken. Het thema van dit Jaarcongres is «De rol van de poortwachter anno 2022; publieke versus private sector».
