De Stichting SOMI heeft gisteren, 2 juni, TikTok gedagvaard voor het overtreden van de privacywetgeving via een massaclaim namens ouders van kinderen die TikTok hebben gebruikt. Het claimbedrag kan oplopen tot ruim € 1,4 mld. Volgens de Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI) is TikTok nalatig als het gaat om het waarborgen van de veiligheid en privacy van kinderen op het platform. Internationaal heeft dit al tot meerdere sterfgevallen onder minderjarigen geleid. Volgens SOMI is het daarom noodzaak om “zo snel mogelijk in te grijpen”. De bedragen die SOMI als schadevergoeding eist voor de deelnemers aan haar massaclaim tegen TikTok kan oplopen tot ruim 1,4 miljard euro, gebaseerd op de ruim 1 miljoen Nederlandse minderjarige gebruikers. De dagvaarding omvat 146 pagina’s en als u verder leest dan kunt u deze helemaal bekijken.
De bedragen die SOMI eist zijn voor kinderen onder de 13 jaar 2.000 euro, voor kinderen van 13, 14 en 15 jaar 1.000 euro en kinderen van 16 en 17 jaar 500 euro. Maar belangrijker volgens de stichting is dat “Een rechterlijke uitspraak kan TikTok – en andere social media platforms – direct aan banden leggen. Wij hebben het afgelopen jaar klachtbrieven gestuurd aan TikTok en meerdere Europese toezichthoudende instanties, maar zien inhoudelijk geen resultaat. Daarom hebben we besloten de onderzoeken van de instanties niet af te wachten en zelf juridische stappen te ondernemen,” aldus Cor Wijtvliet, medeoprichter van SOMI.
De aanklacht
Volgens SOMI overtreedt TikTok Europese regels door kinderen te profileren voor marketingdoeleinden, niet op de juiste wijze toestemming te vragen voor het gebruik van gegevens en niet te specificeren welke gegevens voor welke doeleinden worden verzameld. Het bedrijf zou ook veel meer gegevens verzamelen en bewaren dan nodig. Bovendien zou TikTok niet voldoen aan de vereisten voor het bewaren en beveiligen van gegevens zoals opgelegd door de Europese GDPR.
Belangrijker nog; het Chinese social media platform waarborgt de veiligheid van minderjarigen onvoldoende. Over de hele wereld rapporteerden media ongevallen als gevolg van deelname aan challenges die het platform promoot. Soms zelfs met de dood tot gevolg: begin 2021 overleed een tienjarig Italiaans meisje na het meedoen aan de black out challenge, waarbij deelnemers zichzelf opzettelijk zo lang mogelijk laten stikken.
SOMI breidt haar aanklacht tegen TikTok uit met de claim dat het platform zich niet aan de Europese richtlijn audiovisuele mediadiensten (AVMS) houdt, waarin specifieke regels zijn opgenomen om kinderen te beschermen tegen schadelijke video-inhoud. Bovendien acht de stichting het onrechtmatig dat TikTok nalaat onwettige inhoud van het platform afdoende uit het zicht van jongeren te houden. SOMI is daarnaast van mening dat meer algemene video’s op TikTok schadelijk kunnen zijn voor jonge kinderen, bijvoorbeeld (veel) verborgen reclame voor schadelijke producten en inhoud die onrealistische schoonheidsidealen promoot, wat kan leiden tot problemen als zelfbeschadiging en eetstoornissen.
Dagvaarding
De eerste stap in het juridische proces is op 2 juni genomen. De advocaten van SOMI, privacy-experts van advocatenkantoor SOLV onder leiding van Douwe Linders, hebben een officiële dagvaarding van maar liefst 146 pagina’s aan TikTok Technology Limited verstuurd. De dagvaarding volgt op een eerder verzoek deze maand tot het voeren van overleg met TikTok. In reactie daarop verklaarde de Chinese tech-gigant dat zij van mening is dat er geen enkele sprake is van welke wetsovertredingen dan ook en dat de bezwaren van SOMI geen feitelijke basis hebben.
Douwe Linders, partner bij SOLV: “De risico’s van het gebruik van TikTok door kinderen moeten niet onderschat worden en de goede intenties van TikTok niet overschat. Het lijkt vaak leuk en onschuldig maar TikTok is gewoon een profielen- en advertentiemachine. SOMI heeft een sterke zaak en wij zullen vechten voor de belangen van haar achterban. Maar een reus als TikTok zal zich niet snel gewonnen geven. We moeten een lange adem hebben en zorgvuldig te werk gaan.”
Naast de dagvaarding wordt de claim opgenomen in het register voor collectieve claims bij de rechtbank, zodat deze onder de ‘Wet Afwikkeling Massaschade in Collectieve Actie’ (WAMCA) als zodanig wordt erkend.
De claim tegen TikTok is gebaseerd op alle Nederlandse minderjarige gebruikers van het platform. SOMI bouwt de zaak al geruime tijd en heeft inmiddels meer dan 64.000 Europese deelnemers die zij direct vertegenwoordigen: “Om het juiste bewijs aan te kunnen voeren moeten we inhoudelijk kunnen aantonen dat TikTok de wetgeving overtreedt. Dat kunnen we alleen doen wanneer we hier voorbeelden van hebben. We vragen dan ook namens onze gebruikers op hoe TikTok persoonlijke data heeft opgeslagen en met wie ze de data delen. Volgens de AVG zijn zij verplicht deze informatie te delen. Met dit bewijsmateriaal kunnen wij voor de Nederlandse rechtbank een zaak namens alle mogelijke Nederlandse gedupeerden voeren,” aldus Cor Wijtvliet.
Bij succes zal de schadevergoeding via een claim afhandelaar worden verdeeld met iedereen die kan aantonen dat zij TikTok hebben gebruikt. Allereerst met de leden.
De Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI) is een non-profit organisatie opgericht voor belangenbehartiging van met name consumenten en minderjarigen die gebruikmaken van online diensten, wiens privacy-, consumenten- en grondrechten worden geschonden. Ook komt SOMI op voor belangen van woningeigenaren en woningzoekenden ten aanzien van (informatieverstrekking over) vastgoedfinanciering. In 2016 en 2017 heeft SOMI juridisch en econometrisch onderzoek uitgevoerd naar kartelvorming van grootbanken op de Nederlandse hypotheekmarkt. Het unieke van deze actie was dat de deelnemers ook worden uitgenodigd om deel te nemen als kenniswerker (crowdresourcing). Het onderzoek heeft geresulteerd in een online calculator, waarin de gevolgen van kartelvorming voor individuele woningbezitters inzichtelijk wordt gemaakt. Momenteel onderzoekt SOMI naast gestelde overtredingen door TikTok onder meer mogelijke overtredingen van de AVG met de videobel-app van Zoom Communications en de afhankelijkheid van Europese overheden van Amerikaanse software van Palantir.
