Pieter Lakeman: «De Nederlandsche Bank maakt onnodig veel slachtoffers als gevolg van verplichte rekenrente bij pensioenfondsen»

Michel Klompmaker

Volgens de voorzitter van de Stichting SOBI, Pieter Lakeman, dwingt De Nederlandsche Bank (DNB) pensioenfondsen om onjuiste rekenrentes te gebruiken. Voor hun jaarverslagen over 2021 werden de pensioenfondsen verplicht een rekenrente van circa 0,57% gebruiken. Wanneer 4% als rekenrente gebruikt zou zijn, hetgeen tot 2007 wel werd gedaan, zouden de pensioenvoorzieningen eind 2021 circa 60% kleiner zijn geweest. Dat het daarbij niet om enkele duizenden euro’s gaat mag duidelijk zijn. Zo was de pensioenvoorziening van PMT, het op twee na grootste pensioenfonds, op 31 december 2021 ruim 95 miljard euro. Bij een rekenrente van 4% zou dit ruim 55 miljard euro kleiner zijn. De facto betekent dit dat het eigen vermogen dan ruim 55 miljard euro te laag in de balans is opgenomen. Bij een rekenrente van 5% zou de voorziening zelfs circa 70% kleiner zijn en het eigen vermogen van PMT 65 miljard euro bedragen. Voor het grootste pensioenfonds, het ABP, wordt het eigen vermogen via de door DNB voorgeschreven rekenrente van 0,57% in de balans als 54 miljard euro afgebeeld terwijl het in werkelijkheid, bij een wat normalere rekenrente van 4%, meer dan 370 miljard bedraagt.

We vroegen Pieter Lakeman naar de toelichting op zijn bevindingen en de vervolgstappen.

Lakeman: “Kijk in het geval van het pensioenfonds PMT zou bij een rekenrente van 4% de pensioenvoorziening ruim 30 miljard euro bedragen maar de voorziening staat meer dan drie keer zo hoog in de balans. Daardoor staat het eigen vermogen van PMT 65 miljard euro te laag in de balans. Vergelijkbare verhoudingen gelden voor alle grote pensioenfondsen, ook voor PME en voor de Bouw (in grootte de nummers 4 en 5) en het allergrootste, ABP. Alles bij elkaar heeft Klaas Knot de DNB gebruikt als instrument om via de rentetermijn structuur de reserves van de Nederlandse pensioenfondsen per eind 2021 met 1.100  tot 1.400 miljard euro boekhoudkundig te laten verdwijnen. Pensioengerechtigden ontvangen daardoor vrijwel geen indexaties, premiebetalers betalen 25-30% te hoge premies en het Nederlandse bedrijfsleven betaalt al jarenlang meer dan 10 miljard euro teveel aan premies aan de pensioenfondsen. En besef je wel waarop die rentetermijn structuur gebaseerd is? De basis wordt gevormd door de rente op 6-maands leningen. De heer Knot beschouwt die rente als maatgevend, terwijl hij weet dat rente over langlopende leningen aanzienlijk hoger is dan rente op kortlopende leningen. Bovendien weet de heer Knot dat de zesmaandsrente geen marktrente genoemd zou mogen worden omdat die in wezen door het bestuur van de ECB wordt bepaald.”

Welke stappen heeft SOBI inmiddels ondernomen?

Lakeman: “Om dit geld uit handen van de Nederlandse of andere overheden te houden hebben wij aan de Ondernemingskamer van het Amsterdamse Hof gevraagd de jaarrekeningen 2021 van PMT,  PME en Bouw te vernietigen en opnieuw te laten opstellen. Wat wij feitelijk vragen is een verbod om de rentetermijn structuur van DNB toe te passen. De reden is duidelijk, DNB maakt met haar naar mijn stellige overtuiging dwaze rentetermijn structuur veel onnodige slachtoffers. Dat zijn niet slechts pensioengerechtigden die hun indexering missen maar ook premiebetalers die ruim 25% te hoge premies betalen. De 10 miljard die het Nederlands bedrijfsleven jaarlijks teveel aan de pensioenfondsen betaalt had letterlijk voor hetzelfde geld ook aan lonen en salarissen betaald kunnen worden.”

Maar hoe is het mogelijk dat in feite niemand DNB op dit beleidspunt kan of mag corrigeren?

Lakeman: “Dat is veroorzaakt door de, laat ik zeggen “ongelukkige” wijze, waarop Nederland de Europese pensioenrichtlijnen in haar wetgeving heeft opgenomen. De instantie die zou kunnen ingrijpen is Rutte 4 door zijn ambtenaren te bevelen wetswijziging op te stellen in door hem te geven richting. In de praktijk zien we dat de Nederlandse wetgever de wijze waarop de rekenrente bepaald moet worden aan een dubieuze toezichthouder heeft uitbesteed. Nederland is het enige land waarin toezicht op de pensioenfondsen door een bank wordt uitgeoefend. Die toezichthouder kijkt bovendien of zijn eigen bindende adviezen wel correct worden opgevolgd. Wanneer een bestuurder van een pensioenfonds niet doet wat DNB “adviseert” is de kans wel zeer groot dat de DNB als haar oordeel uitspreekt dat die bestuurder niet geschikt is voor zijn taak en daarom vervangen moet worden.”

Enig idee hoe dit uiteindelijk gaat aflopen?

Lakeman: “Dat hangt af van het oordeel dat Ondernemingskamer van het Amsterdamse Hof over de jaarrekening van PME gaat geven. De Ondernemingskamer heeft voorgesteld om met één van de drie door SOBI naar voren gebrachte zaken te beginnen en vroeg met welke zaak wij wilden beginnen. We hebben gekozen voor PME en verwachten omstreeks de jaarwisseling een arrest van de Ondernemingskamer. We verwachten dat we de zaak winnen. Dat betekent dan een revolutie in pensioenland omdat deze ziekelijke en verderfelijke boekhoudkundige trucages dan voor alle pensioenfondsen ten grave worden gedragen, iedereen indexatie krijgt, de pensioenpremies met ruim 10 miljard euro per jaar zullen dalen en de ruimte voor loonsverhogingen met hetzelfde bedrag toeneemt.”

Foto: Pieter Lakeman tijdens het afgelopen Risk & Compliance Jaarcongres op 16 juni jongstleden, met als thema «De rol van de poortwachter anno 2022, publieke versus private sector»