Leugens als doping bij justitie

Allen Calberson

Mensen die voor het eerst in aanraking komen met justitie verbazen zich soms over de manier waarop er binnen justitie met de waarheid wordt omgesprongen. Iedereen heeft al wel eens een leugentje verteld, maar de meeste mensen proberen doorgaans toch op een eerlijke manier door het leven te gaan. Maar van zodra men het schaduwtheater van justitie betreedt blijken plots heel andere regels te gelden. Voor sommige advocaten en partijen is het haast een wetmatigheid dat er sowieso gelogen wordt tot aan de grens van wat de tegenpartij kan aantonen. Maximaal liegen dus. Het maakt niet uit of die tegenpartij nu het openbaar ministerie is of een burgerlijke partij. In strafrechtelijke zaken wordt er netjes gelogen tot aan de grens van wat het openbaar ministerie kan aantonen. En in burgerlijke zaken zoals echtscheidingen worden de leugens eveneens opgestapeld tot net buiten het bereik van de bewijsstukken van de tegenpartij. 

En wanneer er toch bewijsmateriaal opduikt waaruit blijkt dat er gelogen werd, dan past de liegende partij zijn versie gewoon aan op basis van het nieuwe bewijsmateriaal. En vervolgens liegt en bedriegt men lustig verder. Bijkomend bewijsmateriaal verlegt enkel de grens van het aantoonbare. Het verandert niets fundamenteel aan de praktijk van het liegen. Het maximale liegen. Advocaten en magistraten halen hun schouders op.

Waarom wordt er binnen justitie eigenlijk zoveel gelogen?

Heel eenvoudig: omdat het kan. Er is niets wat mensen verhindert om in hun verklaringen aan politiemensen en magistraten te liegen. En liegen loont. Want wie er in slaagt magistraten met leugens te overtuigen, haalt daar persoonlijk voordeel uit. Elke naïeveling die meent een goede indruk te maken op een rechter of procureur met de oprechtheid van zijn verklaringen komt al snel bedrogen uit: letterlijk! Bovendien vindt iedereen binnen justitie dat normaal. Iedereen liegt toch? Niet? Jij niet? Komaan zeg! Het feit dat men binnen justitie aanvaardt dat leugens en bedrog integraal deel uitmaken van de rechtspraak, is een illustratie van de mate waarin justitie achterop hinkt bij de rest van de maatschappij.

De leugencultus binnen justitie heeft ook een zelfversterkend effect. Binnen een sociale context waar leugens en bedrog de norm zijn, moet je al erg sterk in je schoenen staan om aan de verleiding te weerstaan. De mens is tenslotte een sociaal wezen, een kuddedier. De sociale context binnen justitie doet alle normen vervagen en maken leugens en bedrog tot iets heel natuurlijks. Zelfs in die mate dat ook rechters en parketmagistraten het niet zo nauw nemen met de feiten. Omdat het hen beter uitkomt. Omdat ze vastzitten in hun eigen tunnelvisie. Omdat ze onder druk worden gezet. Of omdat ze er voor betaald worden.

Leugens en bedrog zijn nefast voor justitie

Maar waar is al dat liegen goed voor? Is het echt nodig om al die professioneel ingehuurde leugenaars de waarheid te laten verkrachten? Welk hoger doel wordt er gediend met die eindeloze diarree aan leugens en halve waarheden? Om te beginnen is al dat liegen al verschrikkelijk respectloos tegenover de betrokken magistraten. Dit geldt zowel voor de parketmagistraten als voor de rechters. De boodschap aan de magistraten kan als volgt worden samengevat: “Hier, een berg leugens. Zoek het maar uit!”

Magistraten die zich keer op keer een weg moeten banen door een oerwoud van leugens en bedrog. Hoe respectloos is dat? Magistraten verdienen beter. Magistraten verdienen het om met een correcte versie van de feiten aan de slag te kunnen gaan. Het feit dat advocaten zich bij het verkondigen van hun leugens bedienen van een uitsloverig en hoffelijk taalgebruik, maakt de zaak alleen maar verwerpelijker. Het gekunstelde en onderdanige taalgebruik ten aanzien van rechters en procureurs zou uitdrukking moeten geven aan hun respect voor de magistratuur. Maar al hun vormelijke vleierij moet eigenlijk verhullen dat ze de rechter proberen te manipuleren met een karrenvracht leugens. Het feit dat advocaten hun schaamteloze leugenfanfare overgieten met dure woordvleierij geeft blijk van een extreme hypocrisie en een totale minachting voor de magistratuur.

Het nettoresultaat van al dat bedrog is dat het heel moeilijk wordt om de correcte versie van de feiten te achterhalen. Rechters en procureurs verdwalen als het ware in de mistbanken van leugens en bedrog. Als magistraten niet over de correcte informatie beschikken, is het uiteraard ook onmogelijk om behoorlijk werk af te leveren. De gevolgen zijn desastreus. In het slechtste geval trekt de meest geslepen leugenaar het laken naar zich toe. In het beste geval erkent de magistraat zijn machteloosheid om aan waarheidsvinding te doen, houdt hij de kerk in het midden en wint nog steeds de grootste bedrieger. En dat is erg. Heel erg.

Justitie heeft de opdracht om oplossingen uit te werken voor conflicten in de maatschappij. Die oplossingen moeten in overeenstemming zijn met wat de maatschappij als regels heeft vastgelegd: de wet. Maar als justitie niet beschikt over de correcte informatie is het voor magistraten onmogelijk om de wet behoorlijk toe te passen, laat staan een evenwichtige en rechtvaardige oplossing uit te werken. De cultuur van leugens en bedrog is een enorme handicap voor de werking van justitie en creëert een sfeer van wantrouwen tussen alle betrokken partijen.

Wanneer je bovendien leugens en bedrog aanvaardbaar maakt, speel je in de kaart van de expert-leugenaars en de natuurlijke bedriegers. De leugencultus binnen justitie is op maat gesneden van narcisten en psychopaten die als geen ander de emoties van anderen weten te bespelen en mensen weten te misleiden. Is het daarom dat we advocaten altijd terugvinden in de top 3 van beroepen voor psychopaten en narcisten? Vermoedelijk wel. Wanneer pleidooien niet op feitelijke argumenten gebaseerd zijn maar op leugens, verdachtmakingen, framing, perceptie en emotie, dan beheersen de manipulatoren het spel: narcisten en psychopaten dus. De desastreuze leugencultuur van justitie wordt hierdoor helaas nog verder versterkt.

Leugens en bedrog zijn tot slot ook de motor van de corruptie bij justitie. Indien magistraten moeten oordelen op basis van correcte en waarheidsgetrouwe informatie hebben ze meestal niet zo veel speelruimte om te oordelen. Ze kunnen een vonnis wel een klein beetje in deze of gene richting doen opschuiven maar een beslissing formuleren die compleet ingaat tegen wat men zou mogen verwachten is moeilijk. Ook corrupte magistraten moeten hun beslissingen kunnen verantwoorden.

Gelukkig komen de leugens van de procespartijen hen daarbij te hulp. Wanneer corrupte magistraten hun partijdige beslissingen moeten onderbouwen is het veel gemakkelijker om dit te doen op basis van een aantal op maat gesneden leugens dan op basis van een correcte weergave van de feiten. Leugens zijn dus een probleem op zich maar vooral ook een dankbaar hulpmiddel voor omkoopbare rechters en andere maffiamagistraten.

En eenmaal dat de leugens door een rechter als de correcte versie van de feiten zijn bevestigd, worden ze gepromoveerd tot waarheid. Een corrupte en leugenachtige justitie fungeert als een witwasmachine voor leugens. Leugens worden witgewassen tot juridische waarheden. Door de vele twijfelachtige vonnissen en de wijdverspreide corruptie binnen justitie wordt de term juridische waarheid ondertussen gelijkgesteld aan een geofficialiseerde leugen. Mensen nemen de term juridische waarheid in de mond wanneer ze erkennen dat men zich in een rechtsstaat moet neerleggen bij de rechterlijke beslissingen, ook al zijn die onrechtvaardig of zelfs onwettig.

Maak liegen strafbaar

Kan er dan niets gedaan worden aan al dat liegen? Kan het niet vermeden of verminderd worden? Een betrouwbare leugendetector zou misschien al kunnen helpen. Leugendetectors kunnen gebruikt worden in rechtbanken en tijdens politieverhoren. Maar de huidige leugendetectors zijn helaas niet 100% betrouwbaar. Dus wanneer leugendetectors worden gebruikt moeten de resultaten altijd wel met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Dit gezegd zijnde is niet 100% betrouwbaar nog altijd beter dan 100% niet betrouwbaar. Dat laatste is ongetwijfeld van toepassing op een aantal van de actoren in de juridische poppenkast. Met leugendetectors kan er misschien al een stap in de goeie richting gezet worden maar het zal altijd wat omstreden blijven.

Misschien kunnen er in de toekomst meer betrouwbare leugendetectors ontwikkeld worden? Op basis van fMRI-scans bijvoorbeeld? fMRI-scans laten toe iemands hersenactiviteit op een dynamische manier in kaart te brengen en zouden dus mogelijk ook kunnen detecteren of iemand al dan niet liegt. Maar als daar al mogelijkheden liggen is dat sowieso verre toekomstmuziek. fMRI is een vrij dure en complexe technologie en kan dus niet meteen ter beschikking gesteld worden tijdens politieverhoren of op gerechtelijke zittingen.

Maar het liegen moet aangepakt worden. In alle maatschappelijke domeinen proberen we leugenaars en bedriegers een halt toe te roepen. Vals spelen en bedrog gaan in tegen ons fundamenteel rechtvaardigheidsgevoel. Overal in de maatschappij proberen we leugens en bedrog uit te bannen: Plagiaat in de kunst, doping in de sport, namaak in de economie, smeergeld in de politiek,… Valsspelers worden gepakt en gestraft.

Dat zou binnen justitie ook het geval moeten zijn. Procespartijen die hun pleidooi doperen met leugens moeten aangepakt worden. En dat kan zelfs heel eenvoudig. Door één enkele maatregel: Maak liegen strafbaar. Inderdaad, het is verpletterend eenvoudig. Maak het gewoon strafbaar om te liegen in officiële verklaringen en tijdens gerechtelijke zittingen. De enige manier om het liegen aan te pakken is door het te bestraffen.

Strafmaat

Maar welke straf geef je dan aan iemand die liegt tijdens een politieverhoor of in een rechtbank? Eigenlijk is het liegen in een gerechtelijke context vergelijkbaar met een vluchtmisdrijf. Leugens zijn zeer vaak bedoeld om de eigen verantwoordelijkheid te ontlopen en daar voordeel uit te halen. Net als bij een vluchtmisdrijf. Daar probeert de vluchter ook zijn verantwoordelijkheid te ontlopen. En welke straf kan iemand die vluchtmisdrijf pleegt daar dan voor krijgen? Bij een vluchtmisdrijf met enkel stoffelijke of materiële schade kan een geldboete van 200 tot 2000 euro worden opgelegd en een gevangenisstraf van 15 dagen tot 6 maanden. Misschien zou het niet slecht zijn om voor het liegen in een gerechtelijke context dezelfde strafmaat te voorzien? Het zou in elk geval in burgerlijke zaken al een dam kunnen opwerpen tegen de eindeloze stroom leugenachtige verklaringen. De meeste mensen zullen wel twee keer nadenken voor ze liegen in een burgerlijke zaak wanneer ze daar een gevangenisstraf van 15 dagen tot 6 maanden voor riskeren. Gevangenisstraf voor een leugentje over een burenruzie, huurgeschil of een echtscheiding? Mmmh, misschien toch maar liever niet. Maak liegen dus strafbaar en stel meteen een paar voorbeelden. De waarheidsvinding in onze burgerlijke rechtbanken zal er met rasse schreden op vooruit gaan.

In strafzaken liggen de zaken natuurlijk enigszins anders. Iemand die een celstraf van 5 of 10 jaar riskeert ligt niet wakker van een bijkomende 15 dagen of 6 maanden. Als iemand een straf van 5 of 10 jaar kan ontlopen door te liegen zal die persoon daar geen 2 keer over nadenken. Om de betrokkenen in strafzaken te motiveren om de waarheid te spreken zal er dus een andere strafmaat moeten gehanteerd worden. Een strafmaat die in verhouding staat tot de straf die de beklaagde boven het hoofd hangt. Een eenvoudige regel zou kunnen zijn om de straf gewoon te verdubbelen. Beste beklaagde, u krijgt 10 jaar en omdat u het nodig achtte om tegen het hof te liegen, wordt dat verdubbeld naar 20 jaar! Oeps! Beter gezwegen dus. Om een verdubbeling van de strafmaat te vermijden loont het op die manier wel om geen leugens te vertellen. Maar misschien is een verdubbeling wat te streng? Misschien volstaat een verhoging van 30% of 50% om de waarheidsvinding in onze rechtbanken naar een hoger niveau te tillen? De concrete verhoging staat open voor discussie maar er zijn dus mogelijkheden. De langere straffen zouden uiteraard kunnen leiden tot een capaciteitsprobleem in onze gevangenissen omdat een aantal gevangenen zijn straf verhoogd ziet met een leugenbonus. Dat kan. Maar als er in 1e aanleg eindelijk fatsoenlijk gevonnist kan worden zullen er ook veel minder beroepsprocedures gestart worden. En een efficiëntere en rechtvaardigere justitie betaalt zichzelf ongetwijfeld ook terug via minder recidive, minder corruptie en minder menselijke schade.

Er zijn natuurlijk ook altijd mensen die door de waarheid te vertellen hun eigen leven of dat van anderen in gevaar zouden kunnen brengen. Dat is in een criminele context niet ondenkbaar. Het recht om te zwijgen moet daarom zeker overeind blijven. Maar zwijgen is dan ook veel minder destructief dan liegen. Als het liegen al door zwijgen zou kunnen worden vervangen, zou dat al een hele stap vooruit zijn.

En wat met advocaten die liegen?

Het is natuurlijk niet evident om aan te tonen dat advocaten liegen. Ze kunnen zich altijd verschuilen achter het feit dat hun cliënt niet alles heeft verteld of een andere versie van de feiten heeft gegeven. Maar in uitzonderlijke gevallen kan het toch. Bijvoorbeeld wanneer de correspondentie tussen cliënt en advocaat toevallig bij de tegenpartij belandt kan daarmee mogelijk aangetoond worden dat de advocaat wel degelijk op de hoogte is van bepaalde feiten en dus staat te liegen. En wat dan? Wat doe je met een advocaat die zijn pleidooien dopeert met leugens? Wellicht hetzelfde als met dopingzondaars in de sport? Eerst een beroepsverbod voor twee jaar en de tweede keer een levenslang beroepsverbod? Dat zou kunnen helpen. Want met wat tuchtmaatregeltjes krijg je de advocatuur niet in het gareel. Er zal drastisch moeten worden opgetreden om de huidige leugencultuur te kunnen ombuigen. Maar het liegen en bedriegen moet worden aangepakt. Magistraten, politiemensen en advocaten verdienen beter. En u ook. Leugens zijn de doping van justitie. Maak ze strafbaar.

De auteur Allen Calberson is software engineer en initiatiefnemer van een burgerbeweging die ijvert voor het aanpakken van de corruptie binnen de Belgische justitie.

www.justcorrupt.org