Michel Klompmaker
Hoe kan het dan toch dat wellicht de meest notabele beroepsgroep ooit de laatste jaren zo negatief in het nieuws is gekomen? Hebben ze tientallen jaren duidelijk boven hun stand geleefd? Of zijn het opeens ‘gewone’ mensen geworden, die er wat laat achter gekomen zijn dat de wereld fundamenteel aan het veranderen is…
Het heeft natuurlijk alles te maken met de schijnbaar onaantastbare positie die de beroepsgroep had in het verleden en de daaraan gekoppelde perceptie bij haar klanten. Het was immers een voorrecht om ontvangen te mogen worden door de notaris om vervolgens de (veel te hoge) rekening van de notaris te mogen betalen…
En dat terwijl het opmaken van een standaardakte door een slimme medewerk(st)er slechts een half uurtje werk is… De mythe is het bevoorrechte gesprek met de notaris zelf en de ondertekening in het chique bureau van de notaris in kwestie. Maar ja, dat wordt steeds minder gewaardeerd. De vaste tarieven zijn verdwenen. De internet generatie gaat gewoon even shoppen en vindt de goedkoopste notaris online. En dat in combinatie met de onroerend goed crisis met als gevolg dat er vele kantoren in financiële moeilijkheden geraakt zijn. Inmiddels heeft bijna de helft van het personeel in deze sector zijn / haar baan verloren de laatste jaren. Was het vroeger nagenoeg ondenkbaar, zo niet ongepast, dat een notaris een gedeelte van zijn kantoor aan derden commercieel te huur aanbiedt, tegenwoordig is dat eerder regel dan uitzondering. Ook samenvoegingen onderling en aansluitingen bij de advocatuur zijn dagelijkse praktijk geworden. Hoe lang zal het nog duren en we vinden het notariskantoor terug bij Regus of als onderhuurder?
De financiële consequenties
Onlangs publiceerde het Financieele Dagblad (pdf) vertrouwelijke cijfers over de financiële situatie in het notariaat van het Bureau Financieel Toezicht (BFT). Dat de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) daar niet zo gelukkig mee was, kunnen we begrijpen. Zij reageerde dan ook bij monde van de nieuwe voorzitter Jef Oomen als volgt :
“Het uitlekken van vermeend vertrouwelijke bedrijfsgegevens bij de toezichthouder baart de KNB ernstige zorgen. De beeldvorming over het notariaat is hiermee ernstig geschaad. De KNB dringt aan op een gedegen onderzoek naar de vraag hoe deze vertrouwelijke informatie op straat terecht is gekomen, zodat dit in de toekomst niet meer gebeurt. De KNB heeft geen inzage in de interne cijfers van het BFT. Volgens het BFT geeft de gelekte informatie geen getrouwe weergave van de actuele financiële situatie in het notariaat. De toezichthouder geeft aan dat met het cijfermateriaal zeer voorzichtig moet worden omgegaan, omdat daaruit verkeerde conclusies kunnen worden getrokken. »
Fred Hammerstein van het Bureau Financieel Toezicht (BFT) ligt toe: «Het gaat om een persoonlijke analyse van de cumulatieve cijfers tot en met het derde kwartaal 2014. Op basis van de cijfers ultimo 2014 zoals thans bij BFT bekend, zal het aantal kantoren, dat volgens de gegevens van het FD na drie kwartalen in de gevarenzone zat, zijn gehalveerd».
Jef Oomen (KNB) vervolgt met : ”Toch worden notariskantoren geconfronteerd met bezorgde cliënten. Het uitlekken en de daarmee gepaard gaande berichtgeving schaadt de goede naam van het notariaat.”
Het BFT vindt het uitlekken van deze onjuiste informatie zeer ernstig en neemt de geëigende maatregelen. Ondanks meerdere pogingen de juiste, in context geplaatste, informatie in Het Financieele Dagblad geplaatst te krijgen heeft de krant het artikel op deze wijze geplaatst. aldus BFT. Het BFT heeft gezegd afstand te nemen van de suggestie dat er een directe relatie is tussen een slecht renderende onderneming en integriteitsschendingen. Daarnaast geeft de toezichthouder aan dat het jaarlijkse thematisch onderzoek zich in 2015 vooral al richt op de slecht renderende ondernemingen en dat zij beoogt die risico-omstandigheden te beëindigen.
De gevolgen van de verleiding
Is er de laatste tijd nu werkelijk iets nieuws aan de hand? Dat is nog maar de vraag. Zo is het in België een publiek geheim dat bij onroerend goed transacties waarbij verkoper en koper bij de notaris aan tafel zitten, de notaris van zijn secretaresse ‘op afspraak’ een belletje krijgt en dan even weg moet…U mag nu zelf raden waarom. Maar niet alleen België heeft zo zijn eigenaardigheden. Ook Nederland. Zo werd in februari 2015 een notaris in hoger beroep veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vier jaar als betrokkene bij de zogenaamde Klimop vastgoedfraudezaak. Het Openbaar Ministerie had in hoger beroep 21 maanden geëist. De rechtbank had eerder een gevangenisstraf voor de duur van vijf maanden opgelegd. Het hof achtte bewezen dat hij misbruik heeft gemaakt van zijn positie als professionele geheimhouder door mee te werken aan het witwassen van uit misdrijf verkregen gelden voor een totaalbedrag van ruim 10 miljoen euro. Voor zijn betrokkenheid bij het witwassen heeft de notaris zich voor een bedrag van ruim € 450.000 laten omkopen. Hij werd dan ook veroordeeld voor het valselijk opmaken van een koopovereenkomst, het opzettelijk niet melden van een ongebruikelijke transactie en deelname aan een criminele organisatie. Het hof achtte meer feiten bewezen dan de rechtbank en rekende het de verdachte zwaar aan dat hij als notaris, door zijn derdengeldrekening ter beschikking te stellen, een belangrijke rol heeft gespeeld bij het witwassen van gelden. De verdachte heeft hierdoor het vertrouwen dat in een openbaar ambt als het notariaat mag worden gesteld aanzienlijk beschadigd, aldus het hof.
Bij de zogenaamde Peseta zaak, waarbij ook Nederlandse notarissen betrokken waren, berichtte het Openbaar Ministerie als volgt:
“De hoofdverdachte R.B. kocht met behulp van stromannen huizen op van een woningbouwvereniging, die hij vervolgens weer met winst verkocht. Hierbij maakte hij gebruik van de diensten van de 57-jarige notaris L.B., die ten behoeve van R.B. valse notariële aktes opmaakte. Notaris L.B. is voor zijn aandeel veroordeeld tot een gevangenisstraf van één jaar. Daarnaast was R.B. betrokken bij het incasseren van gelden uit bouwdepots op basis van valse facturen. Hierbij werkte hij samen met de 51-jarige S.M., bij wie bovendien een vuurwapen met bijbehorende munitie en een hoeveelheid hasjiesj zijn aangetroffen.”
Een notaris die dus bewust valse notariële aktes opstelt is blijkbaar geen uitzondering meer. Zo werd onlangs een ex-notaris berispt door de Kamer voor het notariaat Arnhem-Leeuwarden, omdat hij bewust meewerkte aan het opstellen van een fictieve schuldovereenkomst om een andere crediteur daarmee dwars te zitten. Binnenkort mag een Amsterdamse notaris zich verantwoorden voor een onroerend goed transactie die ruim vijftig procent onder de marktwaarde ligt…
We gingen bij de KNB navraag doen of zij de beschikking hebben over de hoeveelheden van dit soort zaken en klachten in het algemeen over de notarissen. Het vraag werd natuurlijk gesplitst naar de twee soorten klachten, zeg maar de meer ‘operational risk issues’ en daaraan gerelateerde klachten ( de notaris belt niet terug, het duurt wel erg lang voordat de erfenis is afgewikkeld, etc…) en de wat meer ernstige vorm zoals de klachten die te maken hebben met de integriteit van de notaris. We vroegen naar de cijfers van de afgelopen drie jaren, opdat we daar mogelijk een trend in zouden kunnen ontdekken. Het blijkt echter dat de beslissingen / uitspraken van de Kamers voor het Notariaat niet automatisch belanden bij de KNB…
Dan nog het gebruik, of liever gezegd het misbruik van de derden rekeningen. Dit wordt als een doodzonde beschouwd en dient tot onmiddellijke schorsing te leiden. Elke drie maanden controleert het BFT dit, maar dat dat überhaupt nodig is…
Bronnen: KNB en De rechtspraak.
