Gedragsrisico: fundamentele onzekerheid in beeld

Chris Juta
In aanloop naar het komende Behavioral Risk Congres zal ik in een serie van zeven delen trachten duidelijkheid te verschaffen over de relatie gedragsrisico en smart data. We leven immers in een tijd waar we moeten vaststellen hoe belangrijk gedragsrisico is. Het eerste deel gaat over “fundamentele onzekerheid in beeld”. De andere onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere de transitie van oud naar nieuw denken en de serie wordt afgesloten met deel zes, waarin de vraag gesteld wordt wie uiteindelijk verantwoordelijk is voor gedragsrisico.

We leven in een tijd waarin we leren hoe belangrijk gedragsrisico is. Middelengebruik, eetproblemen, gameverslavingen, agressie, radicalisering en extremisme, fraude, zijn voorbeelden op individueel niveau. De Nederlandsche Bank (DNB) praat er op institutioneel niveau in prudente termen over: Voor DNB is het toezicht op gedrag en cultuur een aanvulling gebleken op de meer traditionele vormen van financieel toezicht. Uit onderzoek is gebleken dat veel toezichtproblemen en incidenten een gemeenschappelijke gedragsoorzaak kennen.
Gedragsrisico is in alle geledingen en op alle niveaus op dit ogenblik hét probleem. Of het nu om onderwijs gaat of veiligheid, om wetgeving en handhaving, om governance of politieke verantwoordelijkheid. Gedragsrisico is een systeemrisico dat ontstaat als verschil van intentie, dus als verschil in houding, gedrag en denken, tussen mensen. Leidend tot verschillende betekenissen die mensen geven aan – bijvoorbeeld – ‘kans x impact’ verhoudingen in het traditionele operational risk management.
Gedragsrisico is alleen iets van mensen samen
Gedragsrisico heeft z’n basis in de bewustwording die zich in elk individueel brein van een mens afspeelt. Tegelijk is gedragsrisico alleen iets van mensen samen, van een sociaal-productief systeem. Gedragsrisico van een mens alleen bestaat niet: je hebt altijd de ander nodig. Gedragsrisico ontstaat in de verhouding tot de ander. Gedragsrisico’s kun je op elk gewenst niveau en in elk gewenst deel geheel binnen een sociaal systeem definiëren. Europa, Nederland als geheel, elke institutie, elk (directie)team of afdeling loopt gedragsrisico. Risico heeft daarmee fundamenteel twee zijden: zekere scenario-specifieke financiële risico’s enerzijds en fundamenteel onzekere intentionele risico’s anderzijds. Het inzichtelijk maken van – en transparant communiceerbaar en controleerbaar afspraken maken over – gedrag en gedragsrisico’s wordt dus essentieel voor goede risicobeheersing.
In het vervolg van deze serie ga ik uitgebreid in op wat dit “Nieuwe Denken over Risicomanagement” inhoudt en laat ik zien dat gedragsrisico gemeten kan worden.
De auteur Chris Juta is blogger op het Risk & Compliance Platform Europe en tevens Founding Partner van YX Company.