Ex-CFO van Enron: "Banken zoeken de mazen van Basel 3 op"

Onlangs werd de ex-CFO van Enron,  Andrew Fastow, door Lex van Almelo aan de tand gevoeld over zijn verleden, maar hij deed ook enkele opmerkelijke uitspraken over de huidige praktijken van banken. Andrew Fastow zal als keynote gaan spreken bij de Dag van de Fraudeonderzoeker op 26 april aanstaande in de Fokker Terminal in Den Haag. Deze dag wordt georganiseerd door het Institute for Financial Crime (IFFC). Banken en andere bedrijven maken nog steeds gebruik van de mazen in de wet, zoals Enron dat rond 2000 ook deed, zegt Andrew Fastow. Hij was toen de CFO van deze  Amerikaanse energiegigant en zat zes jaar in de cel vanwege boekhoudfraude. Nu probeert hij zulke praktijken te voorkomen, onder meer met zijn keynote speech op de Dag van de Fraudeonderzoeker. De vraag moet zijn: ‘Is this the right thing to do?’

Wat is de boodschap van uw keynote speech?
Andrew Fastow: «Dat je de regels kunt volgen, maar daar toch tegen kunt zondigen. Alle transacties bij Enron waren goedgekeurd door de raad van bestuur, de raad van commissarissen, de interne accountant, de externe accountant, de bedrijfsjurist en externe advocaten. We hebben gebruik gemaakt van de mazen in de wet. Het probleem is dat iets dat op korte termijn goed kan lijken op langere termijn kan worden veroordeeld.»
Wat waren de belangrijkste trucs om de verliezen en schulden van Enron de verbergen in de jaarrekening?
Andrew Fastow: «Het gaat niet om trucs, maar om de mazen in de wet. Daarvoor gebruikten we «structured finance» en bepaalde aannames in de financiële verantwoording. Wij hebben gebruik gemaakt van de ruimte om de verslaggevingsregels te interpreteren.»
Worden de methoden van Enron nog steeds gebruikt?
Andrew Fastow: «Ja. Ik zie soms deals die – grapje – zelfs mij laten blozen. Ik heb het dan over bedrijven, die technisch voldoen aan de regels, maar handelen tegen de bedoeling daarachter. Dan denk ik aan sommige Europese banken, ik noem geen namen. Ze gebruiken «structured finance» om te laten lijken dat ze voldoen aan de kapitaaleisen van Basel-III. Technisch voldoen ze aan de eisen, maar niet aan het principe dat zij financieel voldoende weerbaar moeten zijn. Ik geloof niet dat de banken de regels opzettelijk overtreden, maar ze buiten de loopholes uit. Ook bij General Electric, één van de grootste Amerikaanse bedrijven, zijn specialisten op het gebied van structured finance-, accounting- en belastingexperts de mazen in de wet gaan opzoeken. Eerst werden zij door iedereen gecomplimenteerd, nu geloven mensen de cijfers niet meer. De aandelenkoers is met meer dan 50% gedaald en de beurswaarde met meer dan 175 miljard dollar. De SEC heeft nu een onderzoek geopend en waarschijnlijk gaat justitie zich er ook mee bemoeien. Misschien overleeft GE het niet.»
Hoe kunnen accountants of fraude-onderzoekers zulke praktijken ontdekken?
Andrew Fastow: «Dat is zeer moeilijk. Als het ondernemingsbestuur en de staf vragen of de transacties voldoen aan de regels en deze goedkeuren, gaat het niet zozeer om het ontdekken als wel om de vraag: Is this the right thing to do? Ik heb die vraag nooit gesteld en dat is mijn grootste fout geweest.»
Wat doet u nu om op een fatsoenlijke manier uw brood te verdienen?
Andrew Fastow: «Ik werk nu fulltime bij een advocatenkantoor, maar ga daar binnenkort weg. Ik participeer in KeenCorp, een Nederlandse start-up die kunstmatige intelligentie gebruikt voor HRM en risk management. Dit bedrijf heeft zijn software getest op Enron data. Met de grafieken en tabellen die ik zag, had je twee jaar van tevoren het faillissement van Enron kunnen voorspellen.»
Hoe werkt dat dan, er bestaat toch geen morele software?
Andrew Fastow:  «Het is zeer ingenieus. Als mensen onethisch gedrag plegen of in een omgeving verkeren waar anderen onethisch gedrag vertonen dan reageert het menselijke brein daar fysiologisch op. Het blijkt mogelijk te zijn om die signalen van spanning ook te ontdekken in documenten. Als je die signalen ziet bij een individu, zegt dat niets. Maar als een hele financiële of accountantsafdeling in spanning zit dan is er iets aan de hand en moet je onderzoeken wat. Deze software draait 24 uur per dag mee met het systeem en je kunt bijvoorbeeld per groep, per functie, per vestiging, per geslacht of per transactie de spanning meten. Dus vóórdat je daartoe gedwongen wordt door de toezichthouder of een claim.»
U kunt Andrew Fastow ontmoeten en aanhoren op de Dag van de Fraudeonderzoeker op 26 april in Den Haag. Meer informatie op de website.