En wat deden de autoriteiten?

Geert Vermeulen

De FinCEN files hebben de afgelopen weken voor de nodige beroering gezorgd. Er is een enorme hoeveelheid geheime informatie over verdachte transacties naar buiten gekomen en we zijn nog wel even bezig om deze te verwerken. De focus van de meeste artikelen ligt hierbij op waar het mis is gegaan bij de banken. En zoals bij veel van deze X-leaks, Y-papers en Z-files zal het uiteindelijk wel leiden tot enkele vervolgingen, strenger toezicht en meer wetgeving. Maar wat zien we als we een stapje terugzetten en er van een afstandje naar kijken? Dan zien we vooral een heleboel verdachte transacties. Dat is natuurlijk niet zo vreemd, want dat was ook de reden waarom deze transacties gemeld zijn bij FinCEN. Je zou ook kunnen zeggen dat het systeem blijkbaar werkt! En wellicht hebben de banken aan de andere kant van de transactie deze ook gemeld? Dat weten we niet. 

Hadden de banken deze transacties moeten tegenhouden? Dat is nog niet zo gemakkelijk, maar daar wordt wel steeds meer werk van gemaakt. Veel organisaties zullen gemerkt hebben dat ze opeens vragen krijgen over betalingsopdrachten. Dat maakt het zaken doen overigens niet gemakkelijker. Soms komen de verdachte transacties echter pas naar boven in de transactiemonitoring, nadat ze al hebben plaatsgevonden. Dan kan de bank dat alleen maar melden aan de autoriteiten. Deze rapportages zijn geheim; de klant mag niet weten dat een transactie gemeld is. Verder wil het ook wel eens gebeuren dat er een instructie komt om het geld door te laten, zodat het gevolgd kan worden naar de uiteindelijke bestemming, opdat de echte criminelen geïdentificeerd kunnen worden, in plaats van alleen de tussenpersonen. Was dat wellicht het geval? We weten het niet.

Hadden de banken deze klanten eigenlijk wel moeten bedienen? Dat is niet altijd even gemakkelijk te beoordelen. Welke informatie was destijds beschikbaar? Wat waren toen de overwegingen? Met de kennis van nu is het vaak gemakkelijk om hierover te oordelen maar als je er middenin zit dan is dat lastiger. Ook is er misschien wel degelijk afscheid genomen van klanten. Dat weten we vaak niet.

Russische oligarchen

Daarnaast is de maatschappelijke context in de loop der tijd veranderd. Zo werden de Russische oligarchen – en hun geld – 15 jaar geleden met open armen ontvangen in Londen en de fans van Chelsea waren maar wat blij met Abramovich als nieuwe eigenaar van hun voetbalclub. Daar kijken we nu toch anders tegen aan. Ook in Nederland worden potentiële nieuwe, vermogende eigenaren van voetbalclubs nu kritischer bekeken.

Het is vaak nog niet zo gemakkelijk voor een financiële instelling om vervolgens afscheid te nemen van een klant; deze kan hiertegen in beroep gaan bij de rechter. Om het besluit te onderbouwen dient een bank meer te hebben dan alleen vage vermoedens.

De meeste banken hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in hun klantacceptatie proces en de transactiemonitoring. Dit heeft de compliance verbeterd maar het zaken doen zeker niet gemakkelijker gemaakt. Toen ik vijf jaar geleden het bedrijf ECMC oprichtte had ik binnen een paar dagen een bankrekening. Onlangs ben ik een nieuw bedrijf gestart en duurde dit – bij dezelfde bank, dezelfde UBO, een bekende klant – enkele weken. We zien het ook nog eens terug in stijgende bankkosten.

Dit alles neemt niet weg dat er toch het nodige lijkt te zijn misgegaan in het verleden. De meeste banken zullen dat ook niet ontkennen. En het is wel eens goed als er een klokkenluider opstaat die dit soort zaken aan de kaak stelt en ons een inkijkje geeft in dit (geheime) proces.

Wat heeft FinCEN gedaan met de informatie? 

De belangrijkste vragen die de FinCEN files bij mij oproepen zijn namelijk: Wat heeft FinCEN eigenlijk gedaan met deze informatie? Heeft men de buitenlandse autoriteiten gewaarschuwd? Welke transacties zijn nader onderzocht en welke niet? En waarom? Hoe kwam Buzzfeed eigenlijk aan deze informatie? Werkte er wellicht iemand bij FinCEN die het niet meer kon aanzien dat er niets gedaan werd met al deze informatie? Ook dat weten we niet.

Op dit moment vind ik dit eigenlijk nog de meest interessante vragen. Helaas zie ik ze nog amper gesteld worden. Bij deze. Het bestrijden van financieel-economische criminaliteit is enorm belangrijk maar de manier waarop we dat doen kan en moet beter. Niet voor niets is er een roep naar meer publiek-private samenwerking en een efficiënter en meer risico-gebaseerd proces. Terug naar de tekentafel!

De auteur Geert Vermeulen is een docent, spreker en consultant op het gebied van compliance en financieel-economische criminaliteit met zijn bedrijf ECMC (Ethics & Compliance Management & Consulting). Met zijn bedrijf De Integriteitscoördinator treedt hij daarnaast op als onafhankelijke, externe coördinator van klokkenluidersregelingen.