Michel Klompmaker & Paul Duinkerken
Lexis Nexis en de Stichting Blockchain organiseerden op 28 januari jl een bijeenkomst in de Millennium Tower in Amsterdam over witwassen en cryptomunten. Twee medewerksters van De Nederlandsche Bank (DNB) hielden voor een gespecialiseerd publiek een presentatie over de nieuwe wet die cryptobedrijven verplicht zich te laten registreren bij DNB ter voorkoming van witwassen en / of financiering van terrorisme. De beoogde ingangsdatum was 10 januari 2020 maar de wet moet nog goedgekeurd worden door de Eerste Kamer. De wet is een voortvloeisel uit de Europese richtlijn inzake witwasbestrijding en bestrijding terrorisme via geldstromen (“AMLD”).
Al tijdens de presentatie ontstond een levendige discussie waaruit duidelijk werd dat er nog veel onduidelijk is, maar dat de ingeslagen weg door wetgever en toezichthouder een juiste is. Goed toezicht verhoogt de toepassingsmogelijkheden omdat het vertrouwen van investeerders toeneemt.
De reis
Crypto-valuta is naar haar aard heel anders dan contant geld. Men hoeft geen koffers met dollarbiljetten meer mee te slepen van de ene naar een andere plaats om het wit te wassen. Via internetbankieren kan met een muisklik bedragen naar een andere cryptobankrekening “wallet” overgezet worden. Crypto-valuta kan vanaf elke plek op aarde in een andere wallet worden gezet. Daarom beperken de nationale toezichthouders zich tot één doelgroep in het toezicht: de aanbieders van wallet diensten. Want die zijn met hun bedrijf altijd gevestigd op een plek. Het praktische probleem om toezicht uit te oefenen op buitenlandse aanbieders die zonder registratie op de Nederlandse markt hun diensten aanbieden is een gegeven, want sanctiemogelijkheden zijn beperkt. “U mag niet meer handelen in Nederland” is een redelijk zinloze mededeling. In het extreme geval dat het Openbaar Ministerie de zaak van DNB overneemt en tot vervolging overgaat door een internationaal arrestatiebevel vormt het voor een aanbieder uit bijvoorbeeld Rusland die nimmer Rusland uit hoeft geen enkele bedreiging van zijn werkzaamheden. De website kan ook niet platgelegd worden, zelfs als zou die in het Nederlands zijn.
Stempelposten
Het essentiële verschil met contant geld biedt wel goede controlemogelijkheden voor DNB. Niemand weet in welke handen het contante geld zich heeft bevonden. Alleen van genummerde bankbiljetten kunnen banken door registratie vaststellen dat het biljet op het registratiemoment in bankbezit was. Crypto-valuta zijn zeer transparant omdat in de omschrijving “blockchain” alle informatie is opgeslagen vanaf het ontstaansmoment (delven, “mining” genoemd). Als men de reis van de crypto-valuta via de wallets zou kunnen herleiden tot de eigenaar dan zou dat een interessante reis kunnen zijn, in accountantstermen een “audit trail”.
Vergelijkbaar met contant geld is dat men bij crypto-valuta anoniem is. En zelfs al zou men de naam van de eigenaar weten, dan is het maar de vraag of die persoon werkelijk over de crypto-valuta kan beschikken. Want in het goedkeuringsproces is de persoon met de pincode degene die werkelijk iets kan doen met het virtuele geld, waarvan bitcoin de bekendste is. Ook voor bitcoins niets nieuws onder de zon met katvangers en geldezels, net als bij het witwassen van crimineel geld. Maar in tegenstelling tot contant geld zijn crypto-valuta zoals bitcoins voor het leven gestempeld. Geen recht om vergeten te worden. De gehele geschiedenis vanaf het delven in de blockchain maakt de bestrijding van zwarte bitcoins mogelijk. Bitcoins afkomstig uit anonieme wallets zijn moeilijker tot niet inwisselbaar. Net als de valse bankbiljetten die door de kassière worden geweigerd.
Wallet-hotels
De bitcoin draagt haar geschiedenis bij zich vanaf het moment van delven in een blockchain. De blockchain is een bewijs van oorsprong met daarop alle visastempels van de transacties door de bankrekeningnummers van de wallets waarin de bitcoin heeft gezeten. Als de blockchain locatie-informatie zou bevatten zou het voor legale bitcoins een reisgids zijn geweest die de lezer langs de meest exotische plekken had gevoerd. En voor de illegale bitcoins een reis door donkere crypten. De bitcoin zit in een boekhouding met een steeds verder uitdijend grootboek van transacties. Daarom kan de DNB toezicht houden. Haar aandacht richt zich bij de aanbieder van wallet diensten op minimaal twee punten: het aanmaken van de wallet en overboekingen. Bij het openen van een wallet moet de houder zich legitimeren bij de wallet aanbieder met klassieke middelen als het papieren ID-bewijs etc…, de welbekende Know Your Client-procedure. Met zoals het hoort in de virtuele wereld met moderne middelen.
Ruilgrens
Om daadwerkelijk in bezit te komen van goederen zoals eten, drinken, huis of auto moet de bitcoin overgemaakt worden. Deze ruilgrens is het tweede punt waarop de toezichthouder zich richt. Het walletbedrijf moet net als de bank bij uw bankrekening controleren of de overboeking witte bitcoins betreft. De bitcoin moet afkomstig zijn uit legale transacties, en dat valt makkelijk na te gaan want de gehele transactiehistorie staat in de blockchain van de bitcoin. Indien de legale grondslag ontbreekt dan verdwijnt de bitcoin in het illegale dark-web circuit. De betaalde bitcoins om de gijzeling van de computer op te heffen worden bij de ontvanger gezwart. Zo gauw de bitcoin weer opduikt in het legale handelsverkeer moet de eigenaar een verklaring kunnen geven waarom de bitcoin terug is van weggeweest, dus of de crypto legaal is verkregen van een legale eigenaar. Als dat lukt is de zwarte bitcoin gelegaliseerd, witgewassen. Dat maakt de bitcoin geheel vergelijkbaar met alle andere soorten geld. Juist dankzij de transparantie van de bitcoin in de blockchain is ze meer dan contant geld een keiharde scheiding tussen zwart en wit, in digitermen 0 of 1.
Het vervolg van de reis
De andere sprekers gingen op de ingeslagen weg voort. Als men zich laat tegenhouden door de nadelen zoals gebruik door criminelen komt men geen stap verder. De cryptosector wil groeien, grenzen over en nieuwe landen ontdekken. Ze is de wild west fase voorbij, en wordt door regulering een geordende markt met keurige, nette gebruikers – en zoals overal ook witte boorden criminelen. Maar dat mag geen belemmering meer zijn voor groei. Ioinic toonde in haar presentatie aan dat het legale coin circuit prima uit de voeten kan met toezicht door DNB, die met de registratie aan de wallet-aanbieder een legaal paspoort verstrekt om door te gaan. Opzet, bestaan en werking van procedures vormen de kern. Geborgd door interne monitoring en controle door externe accountant en toezichthouder.
Het is logisch dat in een kleine markt met een hoge mate van anonimiteit de kans groot is dat criminelen de meerderheid uitmaken. Maar als de markt groeit door degelijk toezicht worden ze vanzelf een minderheid. De witte boorden criminelen zitten immers al eeuwen in bedrijfsleven. Ook bij banken en andere financiële instellingen. Woekerpolissen en renteswapgate zijn niet de uithangborden die de financiële sector als bewijzen van integriteit aan haar gevel hangt.
Met het organiseren van evenementen zoals deze, wil LexisNexis de mogelijkheid bieden aan professionals uit de risk & compliance branche om te netwerken en kennis uit te wisselen. Dit sluit aan bij het brede portfolio van LexisNexis met oplossingen waarmee due diligence onderzoek kan worden uitgevoerd en personen en organiseren kunnen worden gescreend.
