Is de compliance officer doorgeschoten of is het de regelgeving?

Michel Klompmaker
Uit een recent onderzoek dat Michael Page in samenwerking met het Risk & Compliance Platform Europe onder Nederlandse compliance officers heeft uitgevoerd blijkt dat de toegenomen regeldruk in de financiële sector zijn doel voorbij dreigt te schieten. De vraag die zich opwerpt is natuurlijk of het echt de toegenomen regeldruk is of zijn het misschien de Nederlandse compliance officers die zich wellicht iets te veel aan het verleden willen vastklampen?

Van de ondervraagden constateert bijna iedereen (maar liefst 96 %) een toegenomen regeldruk binnen de eigen organisatie. Ruim driekwart (78%) vreest echter dat deze nieuwe regels hun doel voorbij gaan schieten en een efficiënte bedrijfsvoering in de weg staat.
Volgens Mischa Voogt, Managing Director bij PageGroup is het nog niet te laat: “Wanneer compliance op de juiste manier wordt ingeregeld, kan het organisaties zelfs competitief voordeel opleveren. Nederland heeft op het gebied van compliance een achterstand in te halen op Angelsaksische landen als de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, die als frontrunners worden gezien. In continentaal Europa werden we echter als een van de eersten geconfronteerd met incidenten en de daarop volgende boetes, waardoor we al in een vroeg stadium beseften dat we compliance serieus moesten gaan nemen. Dit besef werd nog aangescherpt door de bankencrisis, die hier fors heeft huisgehouden. Een geluk bij een ongeluk,” stelt Voogt. “Strengere regelgeving was nodig om consumenten beter te beschermen tegen doorgeschoten commercieel gewin van verschillende financiële instellingen en omdat Nederland hier eerder mee begon dan de ons omringende landen, zijn we nu een stuk verder dan de rest van continentaal Europa.”
Het compliant zijn wordt over alle sectoren steeds belangrijker
Compliance issues spelen al jaren binnen de financiële sector, maar ook in de corporate wereld ziet men zich in toenemende mate geconfronteerd worden met strengere regelgeving. Dit kan soms grote gevolgen hebben in het geval van niet- naleving van die regels. Bij de corporates loopt men over het algemeen achter bij de financiële sector als het gaat over met het implementeren van een goed werkend compliancy-proces.
Een van de meest aansprekende voorbeelden is natuurlijk het gedoe met de sjoemelsoftware bij Volkswagen, dat onlangs de wereld schokte. “Helaas zie je maar al te vaak dat het eerst mis moet gaan, voor er adequate actie wordt ondernomen,” zeg Voogt. “Commerciële organisaties doen er goed aan te kijken naar de financiële sector, om dit soort wantoestanden te voorkomen. Verzaken ze op het gebied van compliancy orde op zaken te stellen, dan kan de reputatieschade enorm zijn.”
Gedrag en cultuur nieuwe focus
In de financiële sector is men er inmiddels achter dat het loont om verder te kijken dan het simpelweg afdwingen van de regels. Gedragsbeïnvloeding is een minstens zo effectief instrument. Bijna driekwart van de ondervraagden (73%) zegt dan ook dat gedrag en cultuur een van de grootste thema’s binnen de eigen organisatie gaat worden in de komende tijd. Voogt: “Een bredere aanpak is zijn nut aan het bewijzen in de financiële wereld, dus de corporate wereld kan deze les meenemen. We zien bij banken bijvoorbeeld een verschuiving van ‘hard controls’, zoals een waarschuwingslampje wanneer iemand 100.000 euro cash op zijn rekening stort, naar ‘soft controls’, waarbij het veel meer om gedragsverandering en ethiek gaat.”
Toegenomen vraag naar echte compliance professionals
Dat er een enorme vraag naar gekwalificeerde compliance officers gaat ontstaan is zeker. In vrijwel alle sectoren neemt de regeldruk toe. Organisaties zijn simpelweg verplicht hier rekening mee te houden en willen zij hier op een succesvolle manier mee kunnen omgaan, dan zullen zij hiervoor de juiste specialismen in huis moeten halen. Voogt: “Bij kleinere organisaties zal men meer op zoek moeten gaan naar iemand die breed is opgeleid en die zowel de juridische kant als de menselijke kant begrijpt. Wat zij vooral nodig hebben zijn personen met visie. Hoe ga je een cultuurverandering bewerkstelligen binnen een organisatie? Hoe krijg je de mensen mee? Tegelijkertijd moet zo iemand de wensen en de aard van de business begrijpen. Bij grotere organisaties zul je gaan zien dat er meerdere specialisten worden aangenomen, zoals gedragspsychologen en ethisch filosofen, die een aanvulling zijn op de juristen die men al in dienst heeft.”
Meer in risico’s denken
Voogt constateert verder een verschuiving in de aard van de compliance officer van reactief naar proactief. “Nu is het nog vaak zo dat bij sommige ondernemingen de juridische afdeling wacht tot er een probleem is en er een dossier op tafel komt, maar het wordt steeds belangrijker om in risico’s te denken. Dus om de organisatie in te gaan en te horen waar de risico’s zich bevinden. Er zijn nu nog vaak geen strategieën voor als het mis gaat en men zit gewoon te wachten op een incident. Financiële instellingen zijn hier vaak al verder in en werken veel meer volgens een risk based approach.”
Op zoek naar competitief voordeel
Sommige experts zeggen en vrezen dat de strengere regelgeving een efficiënte bedrijfsvoering in de weg staat. Maar is dat zo? In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië heeft men met een nog grotere regeldruk te maken, maar daar heeft men er veel minder last van. Wellicht omdat men daar al veel langer met deze regeldruk te maken heeft en de processen efficiënter heeft ingericht. Hoe zit dat dan in Nederland? Bestaat het gilde van de compliance officers in Nederland dan uit een verzameling klagers? We vroegen het aan twee ervaren compliance professionals. De eerste voelt de dagdagelijkse druk van de toezichthouder als projectmanager Solvency II bij een grote verzekeraar, in casu Wietse Louwes:  “We moeten onderscheid maken tussen enerzijds de sterk toegenomen regeldruk en anderzijds de wijze waarop we met deze toename omgaan. Niemand zal ontkennen dat de regeldruk voor banken in Europa enorm is toegenomen. We neigen daarin zelfs naar overregulering met het gevaar dat we straks niet meer kunnen concurreren met banken buiten Europa. Verder moeten we gezamenlijk van het idee af dat compliance een juridische discipline is dat op afstand van de business zorgt voor het voldoen aan wet- en regelgeving. Compliance moet meer worden benaderd als een bedrijfskundige discipline, waarbij producten, diensten, processen, systemen, et cetera als kern van de organisatie leidend zijn, met wet- en regelgeving als omgevingsvariabele. En waarbij de compliancefunctie de echte business ter zijde staat bij het vertalen van wet- en regelgeving naar bruikbare concepten. Juist daar is een competitief voordeel te behalen.”
De andere ervaren compliance professional, Brenda Oenema, is nu werkzaam bij Monuta (voorheen bij de uitvoeringsorganisatie PGGM) en zij reageert als volgt: «Het verschil tussen de wet- en regelgeving in Angelsaksische landen en Nederland is ruled based versus principle en ruled based. Dit is appels en peren vergelijken. Angelsaksische landen doen het niet ‘beter’ met meer regels dan Nederland. Beide systemen hebben hun voordelen, maar, zeker ook hun nadelen. We moeten ons afvragen of meer regels helpen of dat we soms de regels tegen het licht moeten houden en controleren of ze nog de juiste werking bieden. We moeten regels durven schrappen als deze hun doel voorbij schieten, maar, daar is lef voor nodig. Ook vanuit de toezichthouder. kwaliteit voor kwantiteit. Als compliance officer moet je ook intern kijken of de regels wel hun doel bereiken. Niet alleen of we voldoen aan een juridisch kader, maar, ook of we daarmee het juiste gedrag en cultuur bereiken. Medewerkers moeten op de processen zitten, geen onderdeel ervan zijn, zelf denken, zelf de verantwoordelijkheid nemen, dat is belangrijk. We moeten ons de vraag durven stellen: ‘Waarom doen we de dingen zoals we ze doen?’ Compliance is zeker van toegevoegde waarde hierin als zij vanaf het begin betrokken worden bij processen, producten, diensten enzovoorts en de vertaling van wet- en regelgeving uitgewerkt worden in pragmatisch bruikbare concepten, bij voorkeur als onderdeel van de reguliere processen. Concepten niet alleen op basis van wet- en regelgeving, maar ook op basis van de moraal van de organisatie.»
De voorlopige, zeer voorzichtige  conclusie zou kunnen zijn dat wanneer compliance op de juiste manier wordt geregeld en ingericht er mogelijk een competitief voordeel kan ontstaan….
Overigens, voor openstaande interessante functies op het gebied van risk & compliance verwijzen we graag naar de jobs pagina op dit Risk & Compliance Platform.