Lise Alm
De Nederlandse overheid kondigde eind 2021 plannen aan voor de invoering van een nieuwe Due Dilligence wet voor mensenrechten en milieu. Duurzaamheid wordt met de dag meer mainstream, en daarmee worden zaken zoals mensenrechten en milieu Due Diligence ook steeds meer gemeengoed. Het grote aantal leveranciers, fabrikanten en distributeurs dat bij wereldwijde productieprocessen is betrokken, maakt het moeilijk om na te gaan wie er precies voor wie werkt en onder welke omstandigheden. Om mogelijke vergaande schendingen van mensenrechten, zoals kinderarbeid en gevaarlijke werkomstandigheden, te voorkomen nemen steeds meer bedrijven hun verantwoordelijkheid door Human Rights and Environmental Due Diligence (HREDD) risicoanalyses uit te voeren. Zo proberen zij de negatieve impact van hun toevoerketen op mensenrechten en milieu te identificeren, terug te dringen en te voorkomen.
Nationale en internationale overheidsinstanties krijgen sinds een paar jaar steeds meer oog voor het belang van HREDD. Zo kondigde de Nederlandse overheid kortgeleden plannen aan voor zijn eigen nationale wetgeving. Daarmee schaart Nederland zich bij de groeiende beweging rond nationale due diligence wetgeving voor bedrijven. De Nederlandse overheid heeft herhaaldelijk aangegeven dat haar voorkeur sterk uitgaat naar een due diligence wet op EU-niveau in plaats van nationale wetgeving. Maar nadat de EU zijn richtlijn inzake Due Diligence voor mensenrechten en het milieu opnieuw uitstelde zei Tom de Bruijn, de voormalige Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, dat nog langer wachten met actie ondernemen niet gerechtvaardigd is. Nederland besloot daarom het heft in eigen handen te nemen in de hoop dat de EU dit voorbeeld snel zou volgen.
Belangrijke inzichten
Hoewel het wetsvoorstel nog niet is gepubliceerd heeft de Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking wel een aantal inzichten gedeeld over wat we kunnen verwachten. Het besluit om nu Nederlandse wetgeving in te voeren is in lijn met het eerdere positiebepaling van het kabinet om bij uitblijvende voortgang Europa in Nederland aan de slag te gaan. De Nederlandse minister wil wetgeving inzetten om de druk op de Europese Commissie op te voeren, opdat er geen tijd verloren wordt.
Wanneer gaat de wet van kracht?
Toen het voorstel op 2 december jongstleden werd aangekondigd, maakte minister De Bruijn bekend dat de Nederlandse overheid direct zou beginnen met het opstellen van een conceptversie. Deze zal naar verwachting al in 2022 worden voltooid en van kracht gaan. De exacte datum moet nog bekend worden gemaakt, maar het is duidelijk hoog tijd om aan de slag te gaan met het opstellen van een due diligence procedure voor je organisatie.
Op wie gaat de wet gelden ?
De exacte doelstellingen van de wet worden nog bekend gemaakt. De kans is echter groot dat hij wordt gemodelleerd op de richtlijn van de EU. Dat zou betekenen dat de wet van toepassing is op zowel bedrijven met minimaal 500 werknemers en een wereldwijde omzet van meer dan 150 miljoen euro als bedrijven in ‘High Impact’-sectoren, zoals bijvoorbeeld de mijnbouw, met minimaal 250 werknemers en een wereldwijde netto-omzet van 40 miljoen. Deze drempelwaarden liggen fors lager dan die van de Due Diligence richtlijnen van andere Europese landen. Zo is de Duitse HRDD-wet van toepassing op bedrijven met meer dan 3.000 werknemers, al zal deze drempelwaarde wel met ingang van 2024 worden verlaagd tot 1.000 werknemers.
Hoewel kleinere bedrijven technisch gezien niet onder de wetgeving vallen, is het mogelijk dat ook zij de gevolgen gaan voelen. Aangezien grotere bedrijven verplicht zijn om de Due Diligence status van hun leveranciers te controleren, zullen kleinere bedrijven en ondernemingen buiten Nederland ook HREDD informatie moeten verstrekken. Daarom doet eigenlijk ieder bedrijf dat zaken doet met Nederlandse bedrijven er goed aan om zich alvast voor te bereiden.
Alhoewel kleinere bedrijven waarschijnlijk geen volledige Due Diligence analyse uit hoeven voeren, zullen ze waarschijnlijk niet volledig buiten schot blijven. Ze kunnen nieuwe verplichtingen rond transparantie verwachten die vergelijkbaar zijn met de Britse moderne slavernij verklaringen. Kleinere bedrijven moeten dus misschien ook verslag doen van hun mensenrechten en milieubeleid en de uitvoering daarvan.
De eisen van de nieuwe HREDD-wet
De meeste bestaande HREDD-wetten, zoals de ontwerpwetgeving van de EU, verwijzen naar de Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s) van de Verenigde Naties en de richtlijnen voor multinationals van de OESO als de te volgen procedures. De binnenkort te verschijnen Nederlandse HREDD-wet is daar geen uitzondering op. Om aan de eisen van de nieuwe wetgeving te voldoen is het zaak om uw Due Digilence proces af te stemmen op de richtlijnen van de Verenigde Naties en de OESO.
Voor bedrijven zonder eerdere ervaring met Due Diligence inzake mensenrechten lijkt dit een hele opgave. Maar hoewel de uitgebreide handboeken zoals die van de OESO anders doen vermoeden, is deze materie niet zo complex als die op het eerste gezicht lijkt. De basischecklist van de OESO voor HREDD ziet er als volgt uit:
1. Stel beleidsregels op voor mensenrechten en milieu due diligence, wijs iedereen binnen je organisatie daarop en pas ze toe;
2. Ontwikkel een proces voor het identificeren en evalueren van de belangrijkste risico’s rond bedrijfsprocessen, leveranciers en zakelijke relaties;
3. Tref maatregelen ten aanzien van de belangrijkste risico’s en stel een plan op voor het voorkomen, terugdringen en verhelpen van risico’s;
4. Bewaak de toepassing van dit beleid en hou de resultaten bij, zodat je de effectiviteit van de due diligence procedures kunt evalueren;
5. Stel alle belanghebbenden op de hoogte van de procedures, risico’s, activiteiten en bevindingen op het gebied van mensenrechten en milieu Due Diligence;
6. Werk met andere partijen samen aan het oplossen van de problemen die je tegenkomt in dit traject.
De invoering van eerdere nationale HREDD wetgeving heeft geleid tot een toenemende behoefte aan oplossingen voor bedrijven om aan de nieuwe eisen te kunnen voldoen. Gelukkig heeft een ecosysteem van duurzaamheidstools zich parallel aan deze vraag ontwikkeld. Verschillende initiatieven bieden gratis leermiddelen voor bedrijven om hun eigen analyses te starten. Volwaardige oplossingen voor duurzaamheidsdata stellen organisaties in staat hun ESG gegevens uitgebreid te verzamelen, te delen en verslag te doen van hun HREDD voortgang.
Over de details van de nieuwe Nederlandse wet bestaat nog geen duidelijkheid. Maar het staat vast dat mensenrechten en het milieu Due Diligence steeds meer voeten aan de grond krijgt. Het is raadzaam voor bedrijven om zich daar zo snel mogelijk op voor te bereiden.
De auteur, Lise Alm, is Chief Strategy Officer bij Worldfavor.
