Lourens Posthumus
Het aantal cursussen, workshops, trainingen rond dit thema neemt voor mijn gevoel hand over hand toe. Al die commerciële activiteiten hebben tot doel om bewustwording te creëren casu quo te bevorderen van iets wat er (nog) niet of in (te) beperkte wel aanwezig is in de geest van de deelnemers. Integriteit is hot. Maar waarover hebben we het eigenlijk wanneer we spreken over integriteit. Kennisnemend van de diverse omschrijvingen van een integer persoon, kun je niet anders dan concluderen dat zo iemand niet bestaat. Want je moet niet alleen dit zijn óf dat, nee…..je moet dit zijn én dat, en daarenboven ook nog zus en zo. En de optelsom van die deugden – want daarover hebben we het, moet dan ook nog weer verbonden zijn met meerdere waarden! Je vraagt je af waar het in al die trainingen over gaat. Want integriteit valt niet te thematiseren.
Dat heeft het gemeen met bijvoorbeeld rechtvaardigheid. Voor wat waar is, of juist, of goed, bestaat moreel filosofisch geen universele omschrijving. En dat geldt ook voor het begrip integriteit. Het komt aan op daden, op handelen, niet op spreken en uitleg geven. En om dan ook maar eens een naam te laten vallen… Aristoteles – en ik verwijs nu natuurlijk naar zijn deugdenleer – heeft het bij voorkeur over integer zijn. Hij maakt het existentieel.
Integriteit is gekoppeld aan de enkele persoon, te weten
A: zijn authenticiteit, dat wil zeggen aan de mate waarin iemand trouw is aan zijn persoonlijkheid, geest of karakter, ondanks externe krachten of invloeden (hoe verhoudt hij zich tot zichzelf). In Van Dale wordt authenticiteit verbonden met waarachtigheid. Volgens Cornelis Verhoeven is het (…) “altijd een sterke ethische kwalificatie geweest. Zij heeft niet alleen betrekking op een uitspraak en het intellectuele gehalte daarvan, maar in veel hogere mate op een gedrag en het gehalte van eerlijkheid of oprechtheid daarin.”
En B: aan zijn identiteit (hoe verhoudt hij zich tot zijn omgeving, dat wil zeggen de ander casu quo het andere). Wie ben ik en hoe sta ik in de wereld. En het is aan de orde als er bewuste keuzes moeten worden gemaakt. Het gaat hierin om een samenhangend geheel van ideeën, ervaringen, waarden en beelden dat een persoon heeft ontwikkeld over zichzelf, over het samenleven met anderen en over de wereld (Van den Berg, ter Avest en Kompels, 2013).
Kort en goed: we hebben het dan over een levensbeschouwing, casu quo moreel kompas. Een opvatting omtrent het leven, zijn waarde en wezen, hoe het gevoerd moet worden (Van Dale).
Integer zijn betekent dat er sprake is van congruentie tussen levensbeschouwing en existeren, tussen ‘leer en leven’, zoals er bij Foucault (De moed tot waarheid) in de relatie parrhesia – parrhesiast een fundamentele band moet zijn tussen de uitgesproken waarheid en het denken van degenen die haar heeft uitgesproken.
“Een integer mens belijdt niet alleen met de mond dat hij bepaalde waarden hoog wil houden, maar laat ook in zijn daden zien dat hij zich door die waarden laat leiden. (…) Hij zal zich niet anders voordoen dan hij is, zal geen verborgen agenda hebben, zal eerlijk zijn over zijn beweegredenen, wat deze ook zijn ( Bransen, 2014). Dat heet: integer. Het zal dus bij alle bezinning op integriteit in eerste instantie moeten gaan over het (her)formuleren van iemands levensbeschouwing als conditio sine qua non.
