Jacques Jetten
Sinds de recente overstromingen in ons Limburg en de buurlanden ben ik ervan overtuigd dat het opnemen van het recht op veiligheid in de Grondwet zeer wenselijk is. Het spreekwoord “Oude koeien uit de sloot halen” heeft sinds kort een nieuwe versie. Zo werd onlangs in het Brabantse Escharen, een kerkdorpje bij Grave, door de brandweer een koe uit de kolkende Maas gered. De koe bleek afkomstig te zijn uit het Limburgse Echt, wat het waarheidsgehalte van dit verhaal zeker geen kwaad doet. Het rund had maar liefst een afstand van 100 kilometer ‘afgelegd’. Nu is het niet helemaal zeker, dat het dier de hele tocht in het water heeft gedreven, dus door de stroom is meegevoerd, want er waren misschien ook stukken onderweg waarop de koe met de poten de grond heeft geraakt. Het blijft desondanks een opmerkelijke prestatie. Je weet maar nooit hoe een koe een haas vangt. Een bestaand grapje wil, dat de koe zich dan achter een grasspriet verbergt en het geluid van een boerenkool nadoet. Maar even serieus, het opdreggen van de koe, waarvan niet bekend is van welke leeftijd, is natuurlijk bij alle ellende van de verschrikkelijke ramp die onze provincie en grote delen van het omliggende buitenland trof door extreme wateroverlast als gevolg van zware regenval, een lichtpuntje dat in toekomstige gesprekken over koetjes en kalfjes niet onvermeld zal blijven.
Zeiden ze in Sierra Leone niet dat een zwarte koe ook witte melk geeft? En zei onze Johan Cruijff niet dat elk nadeel zijn voordeel heeft. Het voordeel van de kletsnatte gebeurtenissen is, dat het onderwerp veiligheid weer op de agenda staat. Er is in het verleden al vaker gepleit om het recht op veiligheid in onze Grondwet op te nemen. Er bestaat immers geen twijfel dat de burgers de zorg van de overheid voor veiligheid belangrijk vinden. Net zoiets als de zorg voor de volksgezondheid, voor onderwijs, voor werkgelegenheid en voor een zekere vorm van bestaanszekerheid.
Recht op veiligheid bewust weggehaald uit onze Grondwet
Toch staat het recht op veiligheid niet in onze belangrijkste nationale wet. Dat is raar, want het staat wel in het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens, dat door ons land is geratificeerd. Artikel 5 lid 1 zegt immers, dat eenieder recht heeft op vrijheid en veiligheid van zijn persoon. In onze Grondwet is het recht op vrijheid wel gegarandeerd in artikel 16 lid 1. Ik ben eens nagegaan waarom het recht op veiligheid ontbreekt. Het stond namelijk wel als algemeen beginsel in de Staatsregeling van 1798, toen de Fransen hier de vrijheden van de Franse Revolutie brachten, namelijk: ”Beveiliging van persoon, leven, eer en goederen.” Hoewel dit in latere versies min of meer werd overgenomen, is er bij de Grondwetswijziging van 1887 voor gekozen om het algemener te formuleren, omdat men de bepaling te vrijgevig voor vreemdelingen vond. In 1983 werd het zonder enige discussie helemaal geschrapt.
Veiligheidsbeleid blijft een verplichte zorg van de overheid
Het voeren van een deugdelijk veiligheidsbeleid blijft wel degelijk een verplichte zorg van onze overheid. Niet voor niets was het koninklijk paar er als de kippen bij om gelaarsd door de overstroomde Valkenburgse straten te kuieren en kwamen zowel de premier als de minister en staatssecretaris van infrastructuur poolshoogte nemen van de ravage die door het overvloedige water was aangericht. Dat de koning als eerste kwam is niet verwonderlijk, want hij is specialist op het gebied van watermanagement. Zijn laarzen staan bij wijze van spreken onder zijn bed. Ons waterhoofd van de bevolking heeft wel eens gezegd: “Water is toch iets fantastisch moois. Het is een primaire levensbehoefte. Het is gezondheid, het is milieu, het is transport. Er is een gevecht tegen water en een gevecht voor te weinig water. Je kunt er echt alles mee doen en bovendien is het zeer oer-Hollands.” De vraag is, heeft de overheid wel genoeg gedaan om de ramp die zich klaarblijkelijk onverwacht aandiende, te voorkomen? Want dat heeft alles met veiligheid te maken. Op die vraag zal het antwoord nog wel op zich laten wachten. Straks wordt er ongetwijfeld een onderzoekscommissie ingesteld en die doet er geruime tijd over.
Intussen is adequaat optreden noodzakelijk, want het veranderende klimaat is er waarschijnlijk de oorzaak van dat dit in de toekomst frequenter gaat gebeuren. De Veiligheidsregio’s hebben uitstekend samengewerkt. Al vroeg werd opgeschaald naar Grip 4, het hoogste niveau van bestrijding van rampen en zware ongevallen en het kabinet gaf het gebeuren het formele label “ramp”, waardoor de grote overstromingen in Limburg komen te vallen onder het regime van de Wet tegemoetkoming schade bij rampen. Daardoor kunnen de gedupeerden bij de overheid een claim tot schadevergoeding indienen en dat is een zekere vergulding van de bittere pil. Het kabinet heeft de aardbevingen in Groningen en de gevolgen van de coronapandemie niet onder deze rampenwet gebracht, maar die gebeurtenissen hebben ook alles te maken met veiligheid. Dat het kabinet in deze zaken na lang dralen zijn verantwoordelijkheid heeft genomen is nobel en vloeit voort uit internationale verdragsverplichtingen. Verankering in de Grondwet van veiligheid als onvervreemdbaar recht van Nederlandse burgers biedt naar mijn stellige overtuiging meer zekerheid. Ook voor de vele dieren die hier verblijven. De koe die vanuit Echt een marathon in het water aflegde naar Escharen heeft bevestigd, dat dit een waarheid is als een koe.
De auteur Jacques Jetten is jurist en woont in Limburg.
