Roderick Noordhoek: «Het stakeholder model met jezelf in het midden is ook geen duurzame oplossing”

Michel Klompmaker

Onlangs spraken we met Roderick Noordhoek, eerst gestart als Compliance Officer maar sinds januari Product Owner CLR & Technology Squad + Guilds bij de Rabobank Nederland. Roderick heeft al heel lang iets met de combinatie ethiek, duurzaamheid en innovatie. Daarnaast is hij drie jaar bestuurslid geweest van de VCO, de Vereniging van Compliance Officers in Nederland. Opmerkelijk was de gedrevenheid van Roderick toen het onderwerp social license to operate en de vierde industriële revolutie ter sprake kwam tijdens ons gesprek. 

Waar komt die bijzonder interesse in ethiek, duurzaamheid en innovatie bij jou vandaan?

Roderick Noordhoek: “Ik ben ervan overtuigd dat deze drie factoren de meeste impact hebben op wat ik zie als de betekenis van organisaties in onze wereldwijde samenleving. Zo aan het begin van elk jaar is er vaak een moment om weer eens op een grondige manier je eigen filosofie onder een vergrootglas te leggen, zo je wilt te reflecteren op je eigen visie. CEO’s gaan daarbij op zoek naar wat de betekenis, in het Engels aangeduid met purpose, is van de organisatie die zij leiden. We zien dat er de afgelopen jaren een verschuiving heeft plaatsgevonden van het aandeelhoudersmodel naar het stakeholder model. Waarbij het laatste model voorschrijft dat een organisatie in feite bestaat bij de gratie van alle belanghebbenden en de mate waarin deze belangen worden behartigd.”

Denk je dat het stakeholder model een duurzame oplossing zou kunnen zijn?

Roderick Noordhoek: “De verschuiving naar het stakeholder model is zonder meer een goede beweging en een mooie stap in de juiste richting. Toch denk ik dat ook dit model geen duurzame oplossing is. Daarvoor heb ik mij laten inspireren door het onderzoek van Katinka van Cranenburgh. Zij geeft een oplossing voor het probleem waar CEO’s tegenaan lopen: Wanneer doet een organisatie genoeg voor haar stakeholders (inclusief aandeelhouders)? Het antwoord op deze vraag is: Als je ‘jezelf’ in het midden plaatst van het probleem doe je nooit genoeg en is er altijd sprake van ‘stakeholder- en purpose costs’. Zet je daarentegen het probleem centraal dan bepaal je samen met de stakeholders van het probleem wat eenieders betekenis kan zijn om tot een oplossing te komen.”

Maar hoe weet je nu wat de betekenis is van jouw organisatie?

Roderick Noordhoek: “Daarvoor is gelukkig een heel scala van wet- en regelgeving die voorschrijft hoe je je als organisatie moet gedragen. Gelukkig maar, want dan hoeven we daar verder niet over na te denken…. Je voelt het ongetwijfeld al aankomen. Dat moet dus wel. Waarom? Omdat de wetten en regels als gestolde waarden en normen een kader voorschrijven voor iets waarover de vraagstukken en problemen zich al eerder voordoen dan de wetgever kan bijbenen. Beetje abstract misschien, laat ik een voorbeeld geven aan de hand van een van die andere factoren, de technologie. Veel van onze welvaart en ons welzijn is te danken aan technologie. Natuurlijk zijn er ook negatieve uitschieters, maar ik denk dat het ons tot nu toe meer heeft opgeleverd dan gekost heeft. Dat is op zich prima, maar ook gevaarlijk, want waar wordt het meest in technologie geïnvesteerd? Juist ja, in de privé sector met al haar belangen, werkzaam vanuit het aandeelhoudersmodel, deels zoekend naar betekenis in het stakeholder model. De kranten staan er vol mee in de zin van nieuwe en stevige regelgeving voor BigTech ondernemingen, ‘cancel culture’ en de dilemma’s waar sociale media voor staan als een staatshoofd via jouw medium uitspraken doet waar je als organisatie niet achter staat. En hoe bepaal je dan de juiste rol van jouw organisatie? Daarvoor zou ik dus het ‘Societal Model’ van Van Cranenburgh voor gebruiken als kapstok en vervolgens met andere stakeholders van het ‘probleem’ jouw rol, visie en missie bepalen. Ook in de ontwikkeling van producten kan je deze filosofie toepassen via de Value Sensitive Design methode. Daarover later meer.»

Komt wet- en regelgeving niet rijkelijk laat en hoe kun je het beoogde doel nog garanderen?

Roderick Noordhoek: “Tja, goede vraag en daarbij vraag ik me af of deze kaders de CEO’s van deze bedrijven weer rustig gaan laten ondernemen. De belangen van een aantal stakeholders zullen wellicht door enkele Europese volksvertegenwoordigers tijdelijk worden bevredigd, maar kan je dan als organisatie (niet alleen als BigTech) alleen maar wachten totdat de kaders er zijn en dan tientallen, zo niet honderden Compliance Officers aannemen en dan maar ervan uitgaan dat alles vanzelf goed komt? Het antwoord laat zich raden.”

Nu je het onderwerp naar een macroniveau getild hebt, wat speelt er nog meer volgens jou?

Roderick Noordhoek: “Op een meer macro niveau speelt er zich volgens het World Economic Forum een vierde industriële revolutie af. Niet alleen organisaties en wetgevers, maar de hele wereld is hierop onvoldoende voorbereid. Ik verwijs hierbij even naar de quote van Klaus Schwaab, CEO World Economic Forum, ‘Organizations might be unable to adapt; governments could fail to employ and regulate new technologies to capture their benefits; shifting power will create important new security concerns; inequality may grow; and societies fragment.’ Er moet dus meer gebeuren om als organisatie van betekenis te zijn tijdens en na deze vierde industriële revolutie. Daarbij kan je alleen betekenis hebben als je toegevoegde waarde levert. Dat uit zich per definitie in het product of de dienst die je als organisatie aanbiedt. Het product of de dienst heeft daarbij naast haar functionele waarde ook een morele, of maatschappelijke waarde. Als we kijken naar dat laatste dan is de combinatie product/dienst het eindresultaat van een set aan morele keuzes over de bedrijfsvoering. Value Sensitive Design neemt die mee in de methode van product/dienst ontwikkeling. Eerst stel je vast wie de stakeholders zijn van het probleem dat je wilt oplossen. Dan bepaal je de voor- en nadelen van deze oplossing voor de stakeholders en de aanverwante waarden. Van daaruit ga je valideren en normen en functionele eisen stellen aan je product of dienst, om uiteindelijk te bepalen hoe bijvoorbeeld gebruik en tijd impact zullen hebben op de waardenset die je op dit moment vaststelt. En op die aanpak ga je itereren, zoals dat binnen innovatie vaak wordt gezegd. Zo creëer je een duurzame oplossing.”

Heb je nog een laatste punt dat je wilt delen?

Roderick Noordhoek: «Misschien als een adagium op basis van bovenstaande: Spreek altijd van de en niet van jouw stakeholders.»