Stefan Duchateau
Als rijkeluiszoon kon de vierde graaf van Sandwich, staatsman en telg van het roemruchte Engelse Montagu-geslacht, het zich veroorloven om zich af en toe over te geven aan zijn gokverslaving. Omwille van een zoveelste uit de hand lopende kaartpartij vond hij geen tijd voor de voorziene uitgebreide maaltijd. Hij sommeerde dan maar zijn kok om een broodje doormidden te snijden en er snel wat ingrediënten tussenin te proppen. Meteen was de sandwich geboren waarvan er nu –blijkens de statistieken – dagelijks in de VS zo’n 300 miljoen exemplaren opgepeuzeld worden. Dit lijkt ons enerzijds een onderschatting maar het brengt ons anderzijds naadloos waar we wilden zijn: in de VS. De Republikeinse stemmers voelen zich daar momenteel als het beleg tussen de twee helften van een democratisch broodje. Het midden van het omvangrijke land zit samengedrukt tussen zijn oost- en zijn westkust, die er duidelijk een andere politieke mening op nahouden. Deze scherpe tegenstelling wordt (disproportioneel) geïllustreerd wanneer we niet de politieke voorkeur per staat maar per county aangeven. (*1) Een kaart die bijzonder populair is ten huize van de familie Trump …
Dit is een totaal verkeerde weergave van de realiteit, natuurlijk. Je mag niet naar het aantal hectaren kijken bij een verkiezing maar wel naar de bevolkingsdichtheid. Maar toch geeft dit de frustratie weer die heerst bij de Amerikaanse Republikeinse kiezers, zeker nadat een CNN-reporter bij de eerste aanblik van deze roodgekleurde kaart (*2) uitriep: «But nobody lives there…»
Hoe fout kan een reactie zijn?
De resultaten zijn alleszins historisch uitzonderlijk. Het was al sedert 1928 geleden dat een kandidaat de verkiezingen kon winnen, zonder de staat Florida op zijn actief te schrijven (*3) Het was ook al sedert JFK (John F. Kennedy) geleden dat nog eens een katholiek een presidentiële overwinningsspeech mocht afsteken. Maar dat gegeven was 60 jaar geleden een totaal ander issue dan nu … Op één uitzondering na haalde een presidentskandidaat nooit zoveel stemmen als Trump …
Het toeval wil echter dat die ene uitzondering zich precies gelijktijdig voordoet, wat de overwinning van Biden nog meer glans geeft. Het verschil in stemmen in het voordeel van Joe is overigens volledig toe te schrijven aan Californië, dat sinds 1994 resoluut en massaal de kant van de Democraten kiest. In de voorafgaande fase leverde The Golden State nog electorale stemkanonnen af zoals Dick Nixon en ‘Dutch’ Reagan (*4) , maar de demografie in Californië is intussen ingrijpend gewijzigd. (*5)
Trump kan toch een voorbeeld nemen aan een van deze voorgangers. Toen Nixon verplicht werd de sleutels van het Witte Huis over te dragen na het Watergate-schandaal, gaf hij een weinigzeggende toespraak en tot slot – heel even – een veelbetekenende laatste glimlach. Laugh and walk away …
De weerbarstigheid van Trump om zijn verkiezingsnederlaag te aanvaarden, is tactisch echter begrijpelijk. Complottheorieën gaan er bij zijn achterban in als zoete broodjes. Hierbij moet zeker worden opgemerkt dat zijn groep trouwe aanhangers zelfs nog is aangegroeid met een stijgend electoraal succes bij minder goed opgeleide blanken, latino’s en zelfs een toegenomen aantal stemmen bij de Afro-Amerikaanse gemeenschap.
Het schamele pensioen(*6) dat is voorzien voor een Amerikaanse ex-president, zal alleszins onvoldoende zijn om Trump te paaien. Misschien wel de belofte dat hij in 2024 opnieuw de Republikeinse kandidaat mag zijn, ondanks zijn hoge leeftijd(*7)?
Zijn politieke medestanders in de senaat en het Huis van Afgevaardigden volgen hun leider voorlopig in zijn (zinloos) verzet. Zij het op enige afstand. Zo’n stemmenkanon kun je niet zomaar of zonder risico laten vallen. Zeker niet omdat hun eigen succes, met name het (voorlopige?) behoud van de meerderheid in de senaat, minstens gedeeltelijk aan zijn populariteit moet worden toegewezen. Maar deze steun zal geleidelijk afbrokkelen. Maar wanneer de stemmen massaal worden gecontesteerd, dreigt immers ook hun positie in gevaar te komen.
De huidige patstelling bij de Republikeinse politici is vergelijkbaar met een klassieke situatie in de wielerwedstrijd – altijd al een spiegel van de maatschappij. Je ziet je kopman in de verte met voorsprong aan de leiding rijden maar je voelt dat jezelf ook over sterke benen beschikt. De ploegdiscipline laat echter niet toe om zelf naar je teamgenoot toe te rijden. Je laat het achtervolgingswerk dan maar opknappen door de tegenstanders en hoopt tegelijk dat de energie van je kopman langzaam maar zeker wordt opgesoupeerd door zijn kilometerslange kopwerk. Om vervolgens toe te slaan.
Heeft deze periode(*8) van obstinate weigering van Trump om zijn opvolger de nodige voorbereiding te gunnen, enige negatieve impact op de financiële markten? Enerzijds heeft de nieuw verkozen president weinig nodig om zijn functie te kunnen opnemen en zijn weg in het Witte Huis vlot te vinden, na 8 jaar onder Obama te hebben gediend. Anderzijds vertraagt dit ongetwijfeld de goedkeuring van het nodige financiële pakket aan economische en fiscale stimuli.
Il est bien court, le temps des cerises
Na de oorspronkelijke overwinningsroes zijn de financiële markten teruggekeerd naar de realiteit van vandaag. Il est bien court, le temps des cerises. De beurzen vierden in de eerste dagen na de verkiezing nog nadrukkelijk het vertrek van de onvoorspelbare Trump, in combinatie met het (voorlopige) behoud van meerderheid van de Republikeinen in de Senaat. Hierdoor moet je immers niet vrezen voor te extreme beleidskeuzes, noch op links, noch op rechts. Deze constellatie mag echter niet leiden tot een volledige verstarring, want er zijn wel degelijke beleidsbeslissingen nodig.
Financiële markten zien echter niet graag doctrinaire figuren als Bernie Sanders of Elisabeth Warren opduiken in een regeringsploeg, want dit zou de besprekingen met de politieke tegenstanders sterk bemoeilijken. Maar het besef (en de argwaan) groeit dat Biden voor zijn electorale succes een substantiële prijs zal moeten betalen aan de linkerzijde van zijn partij. De zeer gesmaakte oproep van de vers gekozen president voor eenheid krijgt hierdoor nog een extra uitdaging: Hij moet niet alleen het binnenland verzoenen met de Amerikaanse kusten maar zal ook binnen de eigen partij een schisma moeten vermijden tussen de gemodereerde en linkse strekkingen. De financiële markten hebben vrij snel na de verkiezingsroes een afwachtende houding aangenomen, ondanks de recente, relatief gunstige werkgelegenheidscijfers en de positief gekleurde conjunctuurindicatoren.
De lakmoestest voor eenheid, zowel over de partijgrenzen heen als binnen de eigen gelederen, zal erin bestaan om binnen een realistische periode een substantieel stimuleringspakket goedgekeurd te krijgen. Dit wordt met de dag dringender, gelet op de onrustbarende stijging van de coronacijfers. De besmettingsgraad is in de VS onmiskenbaar op weg naar nieuwe pieken. Ook Biden verzet zich tegen een veralgemeende lockdown, maar het is zaak om zo snel mogelijk voldoende begeleidingsmaatregelen te nemen voor de sectoren en bedrijven die disproportioneel te lijden hebben onder deze pandemie.
In Europa lijkt het tweede offensief van het virus intussen wat te bekoelen. Dat kon u hier in de vorige weken al lezen. De versnellingsgraad neemt af en dit aan een toenemend tempo. De meest opvallende marktreactie kon worden opgetekend na de aankondiging van de bijzondere hoge effectiviteitsgraad van het vaccin van Pfizer, wat we natuurlijk van ganser harte toejuichen. We staan echter nog ver verwijderd van een veralgemeende en probate toepassing die van aard is om de reproductiegraad dermate terug te dringen dat het virus in sluimerstand schakelt.
Om Neil Armstrongs beroemde woorden te parafraseren: het vaccin is een grote stap voor een mens, maar (tot nu toe) slechts een kleine stap voor de mensheid.
Noch economisch, noch politiek, noch op het vlak van de gezondheidszorg liggen de kaarten momenteel eenvoudig, terwijl er zelfs een pokerspel aan de gang is tussen Democraten en Republieken over de (nochtans dringend) te treffen steunmaatregelen. Kaarten en pokeren brengt ons terug naar de John Montagu, de vierde graaf van Sandwich en we gaan daarom nu even zijn uitvinding verorberen, zo nog net voor de nieuwe beursdag in New York van start gaat.
[* 1] Enigszins vergelijkbaar met onze provincies. Voor wie op zoek is naar moeilijke vragen voor een online quiz: In Louisiana heet deze bestuurlijke eenheid een parish en in Alaska een burrough. Weet gegarandeerd niemand.
[* 2] De rode kleur voor Republikeinen en blauw voor Democraten is overigens een recent gegeven, dat los staat van een keuze van een van beide partijen. Wij herinneren ons zelfs een tegengestelde kleurencombinatie bij de verkiezingsnederlaag van Ford tegen Carter. Sinds de verkiezingen van 2000 (Bush tegen Gore) wordt door de media rood veralgemeend toegepast voor Republikeinen. (Simpelweg omdat de kleur en de partij met dezelfde letter beginnen). Blauw dan maar voor de Democraten omdat het goed contrasteert en de andere kleur is in de Amerikaanse vlag. Nog op zoek naar quizvragen?
[* 3] Herbert Hoover
[* 4] Ronald Reagans bijnaam ‘Dutch’ heeft overigens niets te maken met eventuele roots in Nederland. Ronny’s moeder had de gewoonte om het haar van haar zonen zelf te knippen en zette daarvoor een omgekeerde soepkom op hun hoofd als knippatroon. Een Jommekes-kop heet dat hier. Maar omdat laatstgenoemde in de VS niet bekend was, heette dat daar een ‘Dutch’-kapsel. Enkel nuttige informatie in het geval u een online quiz wenst te organiseren…
[* 5] Volgens de meest recente census zou bijna de helft van de bevolking van Californië nu tot de latino-gemeenschap behoren. Deze groep heeft massaal voor Biden gekozen (en voor Clinton en voor Obama). In 1970 was nog 80 % van de bevolking van Californië van blanke origine. Maar dat stemgedrag is afwijkend, want de latino’s tonen over het algemeen meer affiniteit met de Republikeinse partij. Een politieke misrekening joeg de (hoofzakelijk) Mexicaanse groep in Californië echter recht in de armen van de Democraten. In 1994 steunden de Republikeinen immers de beruchte Resolutie 187, waardoor immigranten verschillende sociale bijdragen werden ontzegd. George W. Bush pakte dit probleem als gouverneur van Texas veel handiger aan en wist zo van de Lone Star State een Republikeinse burcht te maken.
[* 6] Dit pensioen is pas vrij recent in de geschiedenis voorzien. Nadat Harry Truman geen nieuw mandaat zocht (omdat hij met zekerheid zou verliezen tegen oorlogsheld Eisenhower) was hij letterlijk aangewezen op aalmoezen. Om deze beschamende situatie te vermijden, werd beslist om een uitgetreden president een klein pensioen toe te wijzen.
[* 7] Hij zou dan pas echt geschiedenis schrijven als eerste president in zowat 130 jaar die na een onderbreking van vier jaar, toch een nieuw mandaat krijgt. Stephen Grover Cleveland deed hem dat voor in 1893. Iets voor de quiz-liefhebbers …
[* 8] Het debat om de transitie-, de zogeheten lame duck-, periode te verkorten tot enkele weken in plaats van de huidige periode van begin november tot eind januari, is meteen weer opgelaaid.
De auteur Stefan Duchateau is Professor Risk Management en blogger op het Risk & Compliance Platform Europe.
