Het gaat goed met de bank en het kan nog beter

Paul Duinkerken
De komende periode ga ik op verzoek vanuit mijn achtergrond en ervaring als registeraccountant een viertal columns schrijven over financiële instellingen. Ik nodig u van harte uit om commentaar te leveren. De eerste column gaat over de winst van banken. Het gaat goed met de winst van een grootbank. Dat vindt Credit Rating Agency Moody’s ook, die besloten heeft om de rating voorlopig niet verder te verlagen. Dat is mooi, maar het kan beter. De Credit Rating Agency en vele anderen met hen zien dat de winst bij deze bank voor een zeer groot deel bestaat uit incidentele posten, waaronder vrijval van voorzieningen. Dat is te beschouwen als een correctie van eerder geboekt verlies en geen resultaat waar liquiditeit uit komt. Het is beter als een stevige, goede rentemarge het grootste deel van de winst is.

De rentemarge is uitzonderlijk goed gezien de economische omstandigheden. Dat is mooi en het kan nog beter. Uit de derivatenkwestie kan afgeleid worden dat deze en andere banken een goede rentemarge maken door onder andere diverse geheime opslagen bij de rentederivaatcontracten waar de banken er zo veel van verkocht hebben aan het MKB en maatschappelijke organisaties als woningcorporaties, gezondheids- en onderwijsinstellingen. Gezien de gemaakte fouten heeft men een collectieve herstelregeling ontworpen, het Uniform Herstelkader Rentederivaten (UHK). Die geldt alleen voor MKB waar de meeste rentederivaatcontracten zijn afgelopen of in 2019 aflopen. Vandaar de vertraging bij de banken in de afwikkeling want men berekent de compensatie natuurlijk liever als het contract is geëindigd. De contracten van de maatschappelijke organisaties lopen nog jaren door, waardoor banken zijn verzekerd van een goede rentemarge. Het is voor de banken gunstig dat men verwacht dat de rente voorlopig nog niet sterk zal stijgen. Dat steunt de renteopbrengst uit derivaten van banken.
Gezien de vele kritiek op deze producten wordt deze rentemarge bedreigd. In internationale studies spreken deskundigen van financiële fraude. Steeds aannemelijker wordt dat er EU-regelgeving is overtreden. Dat wordt uit onverdachte hoek bevestigd door rechterlijke uitspraken die benadeelde klanten in het gelijk hebben gesteld. Banken blijken daarnaast heel veel zaken te schikken. Men wenst blijkbaar geen risico te lopen op een veroordeling door de rechter. Tezamen is het opgeroepen beeld dat de door rentemarge uit rentederivaten illegaal is verdiend.
Schikkingen zijn daarom goed en het kan nog beter: de klant echt centraal stellen en ruimhartig de schade compenseren geeft een besparing op de uitvoeringskosten van het UHK welke geschat worden op 60-100 miljoen euro per jaar per grootbank. Daarop komen nog de kosten van juridisch advies, rechtsprocedures en imagoschade. De banken kunnen door ruimhartige schikkingen naar het Engelse voorbeeld snel alle derivatenellende achter zich laten en zich richten op eerlijk geld verdienen. Dat geeft een steviger reputatie dan de PR-goed nieuws show. Want goed nieuws reclame is niet duurzaam. Zo heeft in een andere zaak de Reclame Code Commissie uitgesproken dat een reclame-uiting niet correct is.
Het voordeel voor de banken om met voorzieningen te kunnen schuiven
Dat de voorzieningen voor bijvoorbeeld ‘slechte leningen’ vrij vallen in de winst is goed nieuws want de risico’s nemen blijkbaar af. Dat is mooi, maar het kan nog beter door inzicht te geven per getroffen voorziening in de afloop van het risico. Bij één specifieke bank valt één voorziening op. Het betreft een 29%-deelneming welke in een boekjaar een verlies maakt van ca 385 miljoen euro. De bank treft daarvoor een voorziening van 700 miljoen in plaats van zoals te verwachten 29% van 385 miljoen. De deelneming maakt een jaar later een winst van ca 385 miljoen euro. De vraag is of de voorziening van 700 miljoen is vrijgevallen. Zo’n vraag moet niet nodig zijn maar duidelijk staan in een jaarverslag. Het kan beter: transparantie bevestigt vertrouwen. Er kan openheid worden gegeven omtrent het bedrag en onderbouwing waarom een voorziening is getroffen, en over vrijval of niet van de voorziening.
Goedkeurende verklaring accountant twijfelachtig
De accountant geeft bij alle banken een goedkeurende verklaring af. Dat is mooi en het kan nog beter. De AFM heeft in een uitgebreid rapport september 2014 vastgesteld dat er nogal wat schort aan de kwaliteit bij de grote accountantskantoren. De goedkeurende accountantsverklaring kan beter door een goede toelichting. Met name zou de accountant toelichting kunnen geven op enkele grote kwesties zoals rentederivaten. Met de invloed daarvan op resultaat en vermogen, reputatie en zelfs continuïteit, want die is nu onduidelijk.
De AFM heeft in meerdere rapporten vastgesteld dat er nogal wat schort aan de administratie van de banken zelf. Banken geven dat toe in de verklaring voor de vertraging in afhandeling derivatendossiers want “er ontbreken vele stukken in het dossier”. De afhandeling van het UHK gaat hun steeds zwaarder op de maag liggen. Ze willen dat er een snel einde aan komt. Dat is mooi en daarom kan hun inzet beter. In plaats van het UHK zouden ze het Engelse voorbeeld kunnen volgen en hun klanten echt ruimhartig compenseren, ook de klanten welke door de derivatenkwestie failliet zijn gegaan. In een volgende column daarover meer.
De Nederlandsche Bank (DNB) heeft in haar rapport Staat van het Toezicht 2015 reeds vastgesteld dat de integriteit van bankmedewerkers lager ligt dan het gewenste niveau. Het CBS rapporteert in 2017 een vertrouwen in bankiers lager dan 40% terwijl rechters voor meer dan 70% vertrouwd worden. Omdat banken vaak voor eigen rechter kunnen spelen, onder andere door uitoefening van haar parate rechten, zou het vertrouwen ook veel hoger moeten zijn. Het huidige percentage is een bodem en kan veel beter. Als het vertrouwen toeneemt zal ook het financiële resultaat degelijker zijn en zelfs kunnen toenemen. De goodwillwaarde en daarmee de mogelijkheid om gelden aan te trekken zullen verbeteren. Dat is echt bewijs van vertrouwen in de bankensector.
Welke oplossingen hebt u als suggestie om de integriteit binnen banken en het vertrouwen van de klant / maatschappelijk verkeer in banken te verbeteren? Reacties kunt u onderstaand geven of toezenden:  column@riskcompliance.nl
Gezien het karakter van de serie columns wordt de onderbouwing niet vermeld. Voor navraag inzake de bronnen die gebruikt zijn wordt men verzocht een mail te sturen naar column@riskcompliance.nl
De auteur, Paul Duinkerken RA, is bij KPMG werkzaam geweest. Als zelfstandig interim manager zijn opdrachten gedaan op het gebied van administratieve procedures en managementinformatie uit zeer grote databestanden. Paul is ook CFO geweest van een aantal snel groeiende bedrijven. Momenteel verricht hij forensische opdrachten, onder andere naar vastgoedfraude door bankmedewerkers. Hij is nieuwsgierig en onderzoekt graag zaken waarvan de officiële toelichting niet logisch is.